Op de vlucht voor succes?

Vluchten voor je succes?

"Als dan de Heere verstond, dat de Farizeeën gehoord hadden, dat Jezus meer discipelen maakte en doopte dan Johannes; (hoewel Jezus zelf niet doopte, maar Zijn discipelen), zo verliet Hij Judea, en ging wederom heen naar Galilea."

Johannes 4 : 1-3

Als je de dagtekst leest zou je haast denken dat Jezus wegvlucht voor het succes. Hordes mensen lopen Hem na. Dit is toch precies wat Hij zou moeten willen? "Komt allen tot Mij…"; maar nu ze komen, vertrekt Hij en keert terug naar Zijn woongebied Galilea.

De valkuil van succes

Het Evangelie verkondigen is een prachtig werk. Maar wat, als er veel mensen onder je gehoor komen, speciaal voor jouw preken? Wat, als gemeenteleden je ophemelen en je kwaliteiten breed uitmeten. Wat, als je geen kwaad bij hen kunt doen? Als er nooit eens een is die je vraagt waarom je dit zus doet en dat zo? Waarom je dit vergeet, dat nalaat. Apollos was zo'n welsprekend en gevierd prediker. En toch had hij de gave van de Heilige Geest om zich te laten onderwijzen door gemeenteleden als Aquilla en Priscilla. Ze wezen hem op nalatigheden en mankementen. Niet om hem onderuit te halen, maar om hem te laten groeien, te laten ontwikkelen in het preken. En zo nóg dienstbaarder te zijn in het Koninkrijk van God. Prachtig toch?
Hoeveel predikanten, voorgangers en sprekers die enig succes ervaren, gaan naast hun schoenen lopen. De toehoorders hebben ze nodig om zich succesvol te voelen. Ik vrees dat er ook verschillende oudvaders in die valkuil zijn gestapt. De zichtbare problemen ontstaan, wanneer er een kritische opmerking wordt gemaakt over de lezing of preek. Men beschouwt het als kritiek, afbrekende kritiek. Maar het werkelijke probleem zit dieper en ligt al veel eerder op de loer: men is zichzelf tot een middelpunt gaan verheffen. Het Evangelie staat niet werkelijk centraal. En zo is een klinkende preek uiteindelijk een vals-luidende schel.
En wat je aan zowel de over-bevindelijke kant als aan de over-evangelische kant ziet: men doet aan klantenbinding. Er worden geestelijke problemen gecreëerd zowel in de levensheiliging als in de rechtvaardigmaking. En het resultaat is dat God op grote afstand komt te staan, mensen aan het dwalen gaan en er sprake is van geesteloosheid, dorheid en verachtering in de genade. Het is niet erg veel verschillend van wat wij met het milieu doen: we buiten het uit, zonder dat we ons rekenschap geven van ons rentmeesterschap. Dus: wat is de insteek van ons gemeente-zijn, de kerkdiensten en alle kerkelijk werk? Misschien goed om op dit zijspoor van deze tekst eens te overdenken.

De valkuil voor Jezus

Maar is dit aan de orde in de tekst? Is Jezus op de vlucht voor het succes van Zijn optreden. Misschien vind je die vraag raar, maar toch komt dit hier en daar in het Evangelie aan de orde, wanneer je dit soort dingen leest: "Maar Jezus Zelf betrouwde hun Zichzelven niet, omdat Hij hen allen kende" (Joh. 2 : 24). En op meerdere plaatsen lezen we dat Jezus Zichzelf wat uit het zicht houdt, wanneer de schare in extase dreigt te raken. Zo ook op het laatste Paasfeest in Jeruzalem. Is dat ook hier in onze dagtekst aan de hand? Of distantieert Hij Zich, om Johannes de Doper meer ruimte te geven?
Nee, het probleem zat niet in wedijver met Johannes of vrees voor de schare die euforisch was over Jezus, maar het probleem zat 'em in de farizeeën die voortdurend zichzelf als werktuigen van satan aanboden om Jezus maar op een ander tijdstip en onder andere omstandigheden dan Hij Zelf had bedacht, uit de weg te ruimen. Jezus doet er bij wijze van spreken weinig moeite voor. Hij trekt gewoon weg. De Kanttekeningen wijzen erop dat er geen wedijver is van Jezus ten opzichte van de farizeeën, maar wel andersom: de farizeeën ten opzichte van Jezus. "Zij vreesden dat zij hun aanzien bij het volk meer zouden verliezen door Jezus, dan inmiddels geschied was door Johannes; en dat zij daarover met nijdigheid en haat tegen Hem hoe langer hoe meer ontstoken werden". Om hen niet al te zeer te tarten – en dus nog genadetijd en tijd van inkeer te geven – week Jezus van hen en keerde terug naar de streek waar Hij was opgegroeid.

De valkuil voor christenen

Jezus had met Zijn goddelijke almacht kunnen blijven waar Hij was. Wie zou Hem eigenlijk ooit iets kunnen doen, wat Hij niet wilde? Vind je het ook niet vreemd dat Jezus wegvlucht? Had Hij niet juist nu en daar Zijn almacht kunnen tonen? De farizeeën kunnen wegvagen of en-masse tot bekering brengen? Had Hij niet… had Hij… Nee, Zijn ure is nog niet gekomen.
Wij mensen – en christenen zijn daar zeker niet een uitzondering op – houden wel van vuurwerk, krachtwerk en succes. Maar dat is een grote valkuil. Voortijdige overwinning – die misschien wel alle kracht heeft gevergd, die later nog nodig blijkt te zijn – is niet altijd de juiste en totale overwinning. Jezus wacht Zijn tijd af. Niet geslepen zoals satan, niet listig als een slang, een sluipmoordenaar of een roofdier, maar kalm, Zijn tijd afwachtend.
Christenen zouden ook wat meer dat terughoudende geduld moeten hebben én tegelijk een secure inschatting van de tijd, waarin ze leven. Je hoeft niet altijd in actie te komen, om actief christen te zijn. Je hoeft niet altijd te spreken om wat te zeggen. Weloverwogen, vastberaden en vooral doelgericht: op Hem! Daarmee zeg ik niet dat christenen er vooral het zwijgen toe moeten doen. Juist in deze eindtijd moet het Evangelie helder en duidelijk hoorbaar klinken.
Maar waar ik op doel is dat het teveel voorkomt dat christelijke voorgangers, leiders en zegsmannen in de ban komen van hun 'succes' en daarmee onbruikbaar worden. Ja, het Koninkrijk van God soms grote schade berokkenen, hoewel ze dat natuurlijk niet bewust gewild hadden. De satan gaat rond… we moeten de tijd uitkopen en soms uitkoken… En we leven in een tijd waarin veel achter de schermen gebeurt, in lobby-circuits. Ook in kerkelijke structuren. Denk aan de vorming van de PKN en zoveel trammelant meer. Waakt en bidt en kijk vooral kritisch naar je eigen motieven. Waarom doe ik het? Moet ik dit wel doen? Is dit de juiste tijd? Proef je nieren! Bid en sta stevig in de verdrukking die veelkoppig is.