Quo Vadis?

'En nu ga Ik heen tot Dengene, die Mij gezonden heeft, en niemand van u vraagt Mij: Waar gaat Gij henen? Maar omdat Ik deze dingen tot u gesproken heb, zo heeft de droefheid uw hart vervuld."

Johannes 16 : 5-6

"Ik zie het niet meer zitten", zegt iemand die de dingen niet meer kan overzien. Wat zie je dan niet meer zitten? Wat is dat 'het'? Is dat de klus, waarmee hij of zij bezig is? Of is dat zelfs het leven? Wanneer we het overzicht kwijt zijn, of wanneer we geen oplossing meer zien voor onze problemen, wanneer ons kunnen zijn grens bereikt en we dus onze onmacht gevoelen, zijn we vaak geneigd het bijltje erbij neer te gooien. Het juiste perspectief verdwijnt en moedeloosheid – of droefheid, zoals in de tekst – vervult (bevangt) ons.

Zonsverduistering

Gisteren was er een zonsverduistering. Helaas was het weer niet helder, waardoor ik er weinig van heb kunnen zien in onze omgeving. Ik herinner me nog goed de zonsverduistering van 1999; onze derde was net geboren; het was een zonnige dag en midden op de dag werd alles somber. Niet totaal donker, maar wel somber. De vogels zwegen en een beklemmende sfeer daalde neer op de aarde. De zon was niet weg, er was immers een heel klein streepje zonlicht dat vertelde waar zij was. Maar het effect van de zon was weg. Het gevoel dat je bekruipt is totaal afwijkend van de situatie wanneer de zons 's avonds ondergaat. Dat kun je gek genoeg plaatsen, maar zo midden op de dag is het vreemd en beklemmend.
Zo eens in de paar eeuwen is er zelfs een totale zonsverduistering. Die gaan wij niet meer meemaken, want die komt over ruim een eeuw als ik mij niet vergis. Maar ik moest wel denken aan die totale zonsverduistering op Golgotha! Of… Nota bene las ik dit op Wikipedia: "Om een uur of twaalf werd het opeens in het hele land donker, drie uur lang (volgens Matteüs, Marcus en Lucas). Dit was in ieder geval geen reguliere eclips, geen zonsverduistering, want daarbij is het niet uren lang donker en bovendien kan die alleen bij nieuwe maan plaatsvinden en Pasen is altijd bij een volle maan". 
Geen gewone zonsverduistering dus, maar een wonderlijk ingrijpen van God in de orde der natuur. Ook moest ik ik juist deze week denken aan de duisternis die zal heersen als de grote verdrukking zal aanbreken. Jezus Zelf heeft daar meerdere malen over gesproken.

Godsverduistering

Een andere verduistering, die kwam bovendrijven bij de overdenking van dit tekstgedeelte is het fenomeen 'godsverduistering'. Deze associatie kwam doordat onze predikant er kort geleden over sprak. Hij werd – en ik deel het gevoel totaal – verdrietig van het spreken over godsverduistering, zonder dat dat iets uitwerkt in de mensen die het daar zo druk over hebben. Degenen die het daar zo druk over hadden de afgelopen decennia, oogsten altijd grote bijval. God zou een geding met Nederland hebben, de kandelaar zou van haar plaats worden weggenomen, omdat ons land ten onder dreigt te gaan aan de zonde en bandeloosheid, en de kerk is te slap voor woorden. Het is natuurlijk niet allemaal op onzin gestoeld, maar wát werken die woorden uit? Brengt het ons in het gebed, zoals bij Mozes en Elia, om de HEERE op te roepen terug te keren. Belijden we de zonde van onszelf en van ons volk? Bekennen we ook onze eigen onwaardigheid, in plaats van vrome woorden te spreken, zonder effectief gebed?
God kan Zich inderdaad terugtrekken. Hij kan inderdaad de kandelaar van haar plaats wegnemen. Maar… moeten we dat met lede ogen aanzien? Heeft droefheid onze zielen bevangen en zitten we bij de pakken neer? Die houding had in 1940-1945 weinig teweeggebracht. We hebben het in de jaren na de oorlog wel zo druk over het verzet, maar werd dat gevormd door mensen die enkel konden somberen over godsverduistering? Passiviteit werd gepropageerd door mensen die het Duitse juk zagen als een straf van God. Maar het waren vooral gereformeerden en communisten die in het verzet een leidende en drijvende rol speelden. Was dat mensenwerk? Of waren dit mensen die niet passief konden toekijken? Natuurlijk waren er veel activisten die geen schuld wilden belijden. Maar er waren er ook tallozen die wel beleden dat we strafwaardig waren als natie, maar die tóch met een Nehemia in actie kwamen en het onrecht dat werd gepleegd – vooral aan onze Joodse landgenoten – bestreden.
Zo is ook het praten over godsverduistering vroom gebazel, wanneer het niet meer uitwerkt dan gepraat! Gebed is nodig en dan vooral gebed om een Reveil in onze dagen, opdat de HEERE weer aan Zijn eer zal komen, juist ook in ons land!

Christusverduistering

De tekst van vandaag spreekt ook over verduistering, maar dan: Christusverduistering. Hij zal gaan verdwijnen, Zijn jongeren zullen Hem niet meer zien. In voorgaande hoofdstukken vroegen Zijn discipelen nog weleens: "Quo Vadis? Waarheen gaat Gij?" In Johannes 13 : 36 vroeg Petrus: "Heere, waar gaat Gij heen? Jezus antwoordde hem: Waar Ik heenga, kunt gij Mij nu niet volgen; maar gij zult Mij namaals volgen." En een hoofdstuk verder, Johannes 14 : 5, vraagt Thomas hetzelfde: "Heere, wij weten niet, waar Gij heengaat; en hoe kunnen wij den weg weten? Jezus zeide tot hem: Ik ben de Weg, en de Waarheid, en het Leven. Niemand komt tot den Vader, dan door Mij." 

Echter, nu – in Johannes 16 – zwijgen de discipelen allemaal. Daarom zegt Jezus hier ook "niemand van u vraagt Mij: Waar gaat Gij henen?" De discipelen zijn verstomd door verdriet. Ze kennen de details nog niet, maar ze voelen wel in Jezus' woorden dat het het allemaal anders zal gaan lopen dan ze zich hadden voorgesteld. Jezus weg? Waarheen? Hoe moet het dan met hen? Lijden? Hoe dan? Een stortvloed aan vragen. "Maar discipelen, stel toch niet allemaal van die vragen. Geloof toch simpelweg, want God heeft toch alles in de hand? Zonder de wil van de Vader zal er geen musje van het dak vallen, ja niet één haar van je hoofd; gaat gij niet vele musjes te boven?" Ja, zo zouden wij reageren. Maar zo simpel ligt het niet als droefheid je hart in beslag neemt.

Toch zijn ze gelukkig te prijzen – al hebben ze dat zelf niet door – dat het Jezus is Die dit zegt. Hij zal in de komende verzen vooral uitleggen waarom Zijn heengaan nodig is: vanwege de komst van de Heilige Geest. We zullen die verzen overslaan, om ons in deze lijdenstijd meer op de teksten te richten die over het lijden en sterven van de Heiland zullen gaan. 

Maar even kijken we wel verder dan onze leesbril toelaat. Christusverduistering is geen oordeel, maar een voordeel. En vraag maar gerust aan Hem: Quo Vadis? Waarheen gaat Gij? Vraag maar waar de weg heengaat. Vertel maar eerlijk dat je het niet allemaal overziet en dus afhankelijk van Zijn leiding bent. Want daarmee lever je je des temeer uit aan Hem, Die de hele wereld in Zijn hand heeft, houdt en zal houden! Die kant gaat het op… Dan ga ik op tot Gods altaren, tot God, míjn God, de bron van vreugd! We zongen die psalm als laatste op de jongerendag van de HHJO vandaag en het raakte me diep en vulde me met een des te sterker verlangen. Je vraagt me: Quo vadis? Naar mijn Heere en mijn God. Want dan zal ik Hem eindelijk zien zoals Hij is; ik zal geen verkeerd beeld meer van Hem hebben.