Moeder Rebekka

Rebekka, uit 'Icons of the Bible',
gefotografeerd door James C. Lewis

De moeder is het eerst en meest diep verweven met het leven van een kind. Er schijnt een bijzondere band te bestaan tussen zoons en hun moeder, en tussen dochters en hun vader. En toch denk ik dat een moeder het hechtst aan haar kind verbonden is. Een vader heeft naast de band van de liefde vooral een sturende en stimulerende invloed op zijn kinderen. Maar hoe hecht een vader ook verbonden is aan zijn kind, de band tussen moeder en kind is het meest intens.

Daar zijn vast dikke boeken over geschreven en hele filosofische, psychische en biologische theoriën op losgelaten, maar ik beperk me in deze serie tot wat mijn ervaringen door het leven heen zijn en wat ik ervan herken en leer in de Bijbel. Met de geschiedenis van Jacob en Ezau hebben we een dubbel bijzondere situatie te pakken. Ik geef toe: wat het is om een tweeling te hebben, laat staan een tweeling te zijn, weet ik niet. Maar met deze tweeling is wel iets bijzonders aan de hand: ze verschillen dag en nacht en… er zit iets ongrijpbaars in hen.

"En Jakob gaf Ezau brood en het linzenkooksel;
en hij at en dronk, en hij stond op en ging heen;
alzo verachtte Ezau de eerstgeboorte."

Genesis 25 : 34

Rebekka's familieband

Om enigszins inzicht te krijgen in het mysterie van Ezau's houding, gaan we terug naar de tijd vóór zijn geboorte. Wat is het bijzonder en jaloersmakend gegaan: de weg die Rebekka en Izak bij elkaar bracht. "En Izak was veertig jaren oud, als hij Rebekka, de dochter van Bethuël, den Syriër, uit Paddan-aram, de zuster van Laban, den Syriër, zich ter vrouw nam." (Gen. 25 : 20). Lange tijd is Izak blijven zitten onder de vleugels van vader Abraham. Maar als hij al 40 jaar is, na het overlijden van moeder Saraï, neemt Abraham een besluit dat alles te maken heeft met zijn oudste zoon: Ismaël. Zijn eerstgeboren zoon heeft hij van God moeten wegsturen. Hij heeft hem niet kunnen opvoeden, dan alleen de eerste vijftien jaren. De keuze voor een vrouw heeft hij voor Ismaël niet kunnen invullen. Ik kom daar bij de partnerkeuze van Ezau later nog wel op terug. Maar aan alles merk je dat Abraham niet blij is met de partnerkeuze van Ismaël. Om zich heen kijkend bedenkt hij dat Izak het risico loopt verliefd te worden op een heidens meisje, met alle gevolgen van dien. Het is dus – naast God – Abrahams ingrijpen om voor Izak een goede levenspartner te kiezen. Abrahams keuze valt op het gezin van zijn broer Nahor; Gods keuze valt op Rebekka.

Rebekka's band met haar moeder

Waar ik vooral de nadruk op wil leggen is de figuur van Rebekka. Als Abrahams knecht bij Bethuël in huis is om Rebekka mee te vragen, lezen we twee bijzondere dingen: "Toen zeiden zij (vader of broer Bethuël en broer Laban): Laat ons de jonge dochter roepen, en haar mond vragen. En zij riepen Rebekka, en zeiden tot haar: Zult gij met dezen man trekken? En zij antwoordde: Ik zal trekken. Toen lieten zij Rebekka, hun zuster, en haar voedster trekken, mitsgaders Abrahams knecht en zijn mannen." (Gen. 24 : 57-59).

Rebekka wordt om haar mening gevraagd en zij zegt uit volle overtuiging en uit eigener beweging: "Ik zal gaan!" Dit staat haaks op ons beeld van het Oosten, waarin de vrouw niets te vertellen heeft! Het lijkt erop dat Rebekka een stevige eigen wil heeft en ook ontwikkeld is, argumenten kan afwegen en visie kan ontwikkelen. We zouden heel graag gelezen hebben dat zij de HEERE vroeg of Hij wilde dat ze ging, maar we lezen het niet! Ze besluit beslist. Was het Gods tijd? Ik denk het zeker, maar Rebekka is bepaald niet afwachtend en passief! Het tweede is dat haar voedster meegaat; ze neemt als het ware een stuk opvoeding mee. Misschien mag je het zelfs zien als een 'stukje van haar eigen moeder' die waarschijnlijk reeds was overleden. Dan kunnen Izak en Rebekka elkaar de hand geven: beiden zijn hun moeder verloren. Rebekka valt van de ene mannenwereld in de andere, maar ik denk dat ze vooral in de dienst aan de HEERE een groot verschil heeft gemerkt: haar schoonvader Abraham leefde dichtbij de HEERE. In zijn nederzetting is het geloofsleven van Rebekka ontwikkeld, zeker door toedoen van Izak, die een intens gebedsleven kende. Maar hoe dicht Rebekka en Izak ook tot elkaar naderden, de voedster Debora is nog steeds in haar omgeving. En ze zal er lang blijven! In Genesis 35 : 8 lezen we pas dat ze sterft (en dan is Rebekka al lang overleden) "En Debora, de voedster van Rebekka, stierf, en zij werd begraven onder aan Beth-el; onder dien eik, welks naam hij noemde Allon-bachuth."

Rebekka's band met God

Twintig jaar hebben Izak en Rebekka intens met elkaar verlangd naar de kinderzegen. Het enige dat ze hadden om bij God op te pleiten was de belofte dat 'in Izak het zaad gezegend zou worden'. Al die jaren leefden ze in zeker zin in de nabijheid van vader Abraham, die zijn eigen aanvechting terugzag bij zijn zoon en schoondochter: "Zouden Gods beloftenissen hun vervulling dan tóch missen?" Maar het bleef niet bij pleiten… want van passief wachten word je niet zwanger. De gemeenschap tussen Izak en Rebekka heeft een dubbele lading: intense liefde en sterke verwachting. En daarin heeft Rebekka zeker ook geen passieve rol gespeeld. Naast het gebed van Izak zal ze er alles aan gedaan hebben om een zwangerschap te laten gelukken.
Twintig jaar is lang; het verlangen moet sterk zijn aangevochten. Hoe intens zal dus de vreugde zijn geweest, toen Rebekka merkte dat ze zwanger was! Vermoedelijk wist ze het pas na verschillende maanden. Maar ergens, onderhuids, is Rebekka daar anders mee bezig dan Izak. Ze heeft het gebed als bijzonder krachtig wapen leren gebruiken, maar let eens op haar houding tegenover God: "Is het zo? waarom ben ik dus?" (vers 22) Een paar rare, afgebroken zinnen die volgens de Kanttekeningen "… voortkomen uit onverduldigheid en ontsteltenis over dit zeldzaam werk. De zin schijnt te zijn: Is het zo te doen, wat mocht ik naar kinderen wensen? Of: Waarom geeft ze mij God? Of: Waarom ben ik dragende geworden? Of: Waartoe ben ik nog in het leven?" Waar komen die woorden vandaan? Welk gevoelen schuilt daar achter?