De praktijk van de prediking

"De Geest des Heeren […] heeft Mij gezonden, om den armen het Evangelie te verkondigen […] om te prediken het aangename jaar des Heeren."

Lukas 4 : 18a en 19b

Een predikant die mij zeer boeide met zijn preken was ds. Hendrik Huslij Viervant over wie ik een glossy maakte.
Zijn preken over de engelen hebben een diepe indruk op mij gemaakt. En ook zijn vermogen om kinderen aan te spreken met speciale kinderpreken, zonder afbreuk te doen aan de inhoud, zonder kinderachtig te zijn.

Wat is het referentiekader voor de predikant? Moet hij – in mijn optiek – voldoen aan mijn verwachtingen? Nee, niet persé. Moet hij – in zijn optiek – die gedeelten bepreken die hij interessant vindt of juist overbekende gedeelten gebruiken als uitgangspunt van de preek? Nee, niet persé; en wat dat laatste betreft zelfs liefst niet. Het referentiekader is Geest en verstand: het gebed om de Heilige Geest Die hem brengt bij dat gedeelte dat bepreekt moet worden én verstandig nadenken over de vraag hoe dat gedeelte het beste zal landen in de gemeente die voor hem zit. Het is het spel tussen Zender en Ontvanger: tussen de Heilige Geest Die hem zendt en God de Vader en de Zoon, aan Wiens voeten de luisteraars moeten terechtkomen.


Maar onze dagtekst toont dat er doelgericht gepreekt moet worden: de armen… En dat er zorgvuldig gepreekt moet worden; immers, het gaat om het Evangelie. En tenslotte – maar eigenlijk boven alles verheven – moet de luisteraar duidelijk worden dat de boodschap rechtstreeks van God komt. Ik geloof dat veel predikanten wel aan deze aandachtspunten denken, maar dat ze die totaal verschillend invullen. Ik ga er nu eerst rustig over nadenken en ga straks verder met schrijven.

Doelgericht preken

Ik kom net terug van de Avondmaalskring; bijzonder dat het daar juist ging over de Heilige Geest en het gebed vóór het Avondmaal dat roept om die Geest. Hij deelt uit en past toe. Hij is het ook Die de motor is achter de prediking, als het goed is. Preken is geen bedenksel van mensen en moet niet retorica als uitgangspunt hebben; al is het fijn als de prediker welbespraakt is en je meeneemt tijdens de preek. Het is zeker een pré als de predikant je kan enthousiasmeren voor het Woord van God! Maar de Woordverkondiging is vóór alles het werk van de Heilige Geest Die een boodschap voor zondaren heeft. Armen, noemt Jezus hen: bedelaars staat er letterlijk. Jesaja specificeert deze doelgroep als 'zachtmoedigen' (armen en ellendigen); daarnaast gebruikt hij ook beelden van 'gebrokenen van hart', 'gebondenen' (gevangenen) en 'treurigen'.
Het is ook wat te simpel om te stellen dat de predikanten de zonde moeten preken. Ze moeten die aanwijzen, maar niet preken. Ze moeten behoud voor zondaren preken, maar ook weer niet als een blindeman zaaien, zonder op te letten waar het zaad valt. Daarover straks meer. Doelgericht preken: de Heilige Geest gooit maar niet lukraak een brief door een willekeurige postbus. Nee, Hij komt met een persoonlijk woord en heeft jou op het oog! Er is dus zeker sprake van een adressant. Gastpredikanten kunnen dat misschien wat moeilijker inschatten, maar de 'eigen' predikant weet wat er speelt en leeft in de gemeente. Als het goed is gaat hij daarmee in gebed tot de HEERE en bidt om de werking van de Heilige Geest. Wat zou het goed zijn als predikanten tijdens de dienst goed naar de gemeente kijken om te zien hóe en óf het Woord landt.

Zorgvuldig preken

Het is nogal een kostbare schat die mag worden uitgestald, ja, uitgedeeld! Jesaja spreekt over 'basar': nieuws brengen, verkondigen, prediken, aantonen. Nieuws, ja goed nieuws: redding. Het ging daarstraks op de Avondmaalskring over kinderen die spullen te koop aanboden op een kleedje. "Kom maar, alles is te koop", riepen ze. Zo stalt de Heilige Geest Zijn waren ook uit: "Komt, koopt zonder geld, zonder prijs…" De prijs is namelijk al betaald. En tegelijk moet je bedenken dat dat een enorm kapitaal heeft gekost in de hemel: God schonk daarvoor Zijn Eniggeboren Zoon!
Dus is zorgvuldigheid geboden. De Joden maakten een kloof tussen 'de schare die de wet niet kent' en 'de Schrifgeleerden'. De ultra-orthodoxe kerken (in ons land) maken scheiding in de verkondiging tussen 'Gods Volk' en 'de gewone kerkmensen'. Ongelofelijk dat er na Jezus' hemelvaart zich kerk noemende instanties zijn die het Evangelie slechts voorbehouden aan 'ware kinderen Gods'. Alsof je eerst bekeerd moet zijn, voordat je het Evangelie mag horen als 'een aan jou aangeboden zaligheid'. Men is Jezus' Eigen woorden helemaal vergeten: "Verkondig aan alle volken". Maar spaarzamelijkheid, zeeuwse zuinigheid en mondjesmaat kent de Evangelieverkondiging niet. Dat is verkeerde zorgvuldigheid. Die zaaier, die uitging om te zaaien, strooide het zaad niet enkel op de weltoebereide aarde, maar ook op de weg. Dat is niet zonde… dat is opdracht. Hij ging niet over de wasdom, maar hij had slechts zorgvuldig Gods opdracht uit te voeren, zodat de Geest vrij baan had. Wie zal zeggen of Gods Geest die een verharde weg met pikkende vogels niet kan omploegen tot goede aarde?! Zaaien! En zorgvuldig ook… want aan het zaad ligt het niet als er niets groeit! Juist, als er niets groeit, zou het dan kunnen zijn dat er te weinig of zelfs helemaal niet gezaaid is? Dat zal wat zijn! Je zult maar tot zaaier zijn aangesteld en je hebt niet gezaaid. Onbegrijpelijk toch dat er predikers zijn die het Avondmaal bedienen, maar vooral druk zijn met het afhouden van mensen… Natuurlijk moet het eerbiedig en ordelijk gaan en moet er toezicht zijn op het leven van de Avondmaalsgangers, maar Gods kinderen verhinderen – omdat je niet wist dat hij of zij Gods kind was, vanwege kleine gedachten van zichzelf – kan rekenen op een ferme reprimande van de Heiland!

Gods boodschap

En wat verkondigt de HEERE? Wat houdt dat Evangelie in? In Lukas staat dat het gaat om 'het aangename jaar des Heeren', vrijvertaald 'het welkome jaar van de Messias'. In de Kanttekeningen kun je lezen:

Zo wordt de tijd van de toekomst van den Messias en van de predicatie des Evangelies genaamd, omdat het aangename jubeljaar daarvan een voorbeeld is geweest, op welke alle goederen die vervreemd waren, tot hun eersten eigenaar kwamen, en alle dienstknechten uit de Israëlieten in vrijheid gesteld werden, Lev. 25:8, enz.

Dus de Evangelieverkondiging heeft tot doel dat de Heilige Geest 'vervreemden' weer terugbrengt bij hun Eerste Eigenaar! Vrijheid voor gebondenen. Of, zoals het ook wel wordt gezegd: mensen brengen aan Jezus' voeten. Als nu Jezus deze woorden in Zijn mond neemt en zegt "deze taak ga Ik uitvoeren", wat is het dán in goede handen! Zou je willen dat Jezus jouw Herder en Leraar was? Misschien wel omdat je zoveel nare ervaringen met een van Zijn onderherders hebt gehad of dat andere ambtsdragers of gemeenteleden tussen jou en Hem in stonden. Wel, de Geest van God is uitgestort en heeft die taak van Jezus overgenomen. Je zou kunnen zeggen – ik weet niet of dat theologisch helemaal juist is – dat de rollen zijn omgekeerd: eerst werd Jezus toegerust door de Heilige Geest en nu wordt de Geest toegerust door de verheerlijkte Jezus in de hemel. Hij draagt er zorg voor dat Zijn Woord niet alleen gepreekt, gelezen, maar ook beleefd wordt. Bidt om de krachtige doorwerking door deze Geest, in jouw leven, in jouw gemeente en wereldwijd! Want bij Hem is het in goede handen!