Hoe gaat het met de dominee?

"En Jezus keerde weder door de kracht des Geestes naar Galiléa; en het gerucht van Hem ging uit door het gehele omliggende land. En Hij leerde in hun synagogen, en werd van allen geprezen."

Lukas 4 : 14-15

Spurgeon was ook een geprezen en bekritiseerd redenaar; soms zaten er duizenden onder zijn gehoor.

Daarnet las mijn vrouw uit de kinderbijbel het verhaal over Naäman die melaats was en bij Elisa kwam om genezen te worden. Het is in korte tijd al de derde keer dat dit verhaal wordt gelezen in huis. Ik blijf het een fascinerende geschiedenis vinden met veel lessen. Dit bracht me bij Jezus' woorden over hem in Lukas 4. Bij dit begin van Jezus' optreden wil ik de komende tijd stilstaan.

Er is nog een reden dat ik het hierover wil hebben, juist naar aanleiding van de tekst van vandaag. Op CIP stonden twee artikelen over het leven van de predikant. Het eerste is een artikel met de titel 'Hoe gaat het met de dominee', dat aandacht vraagt voor de overbelasting en overwaardering van de predikant. Het tweede artikel was als het ware een illustratie hierbij, een interview met onze 'eigen' (lees oud-)predikant, ds. W.J.C. van Blijderveen. Welke verwachtingen worden er aan een prediker gesteld? En waar zijn die verwachtingen op gestoeld? In Jezus’ geval kijken we in een peilloosdiepe krater van het listige mensenhart: de tomeloze zoektocht naar een God, omdat men God Zelf kwijt is.

De geruchtmakende prediker

Jezus keert terug, door de kracht van de Heilige Geest. Als je het voorgaande leest, weet je dat hij kort daarvoor door de satan werd verzocht in de woestijn. En dat aangrijpende gedeelte eindigt met spanningsvolle woorden: "En als de duivel alle verzoeking voleindigd had, week hij van Hem voor een tijd." Denk niet dat hij zijn Prooi loslaat! Verleiding 2.2 zet in bij het volgende vers: de mensen worden als willoze kuddedieren door het gerucht van Jezus aangetrokken. Willoos. Misschien denk je dat ik negatief over Jezus wil gaan worden of dat ik gelovigen altijd in het porceleinkastje van de kritiek wil stellen. Maar dat is allerminst zo. Ik lees deze verzen, net als jij, met in mijn achterhoofd hoe het allemaal gaat aflopen. Dan is dat enthousiasme voor die Jezus van Nazareth toch weinig minder dan euforie of hang naar sensatie? Zo worden predikanten en vooral kandidaten nog steeds bekeken: men wil die of die ook weleens horen. Soms omdat het een familielid is of een zoon van een neef van een goede bekende van een buurman… Maar soms ook omdat zijn gerucht hem al vooruit ging. En dat is niet ongevaarlijk! Sensatie is in kerkelijk Nederland een grote valkuil. Zowel onder refo's als onder evangelischen. Je merkt dat die uitersten elkaar vaak raken!

De geprezen prediker

Maar laat ik nog even terughoudend zijn met kritiek. Want ik heb nog niet vastgesteld wát het gerucht precies inhield, waarop men is afgekomen. Dat laat ik even rusten. Ik wil vanuit de tekst duidelijk laten zien dat de mensen niet alleen een gerucht hoorden, maar ook kwámen. Juist dat aspect zal Jezus Zelf fors onder kritiek zetten, wanneer Hij tegenover die quasi-geïnteresseerden die weduwe uit Zarfat en Naäman de Syriër zet. In Lukas 11 en Mattheüs 12 haalt Hij er zelfs de Koningin van Scheba bij alsmede Ninevieten uit Jona's tijd. Waarom? Wel Hij zal in de komende verzen de beoordeling van de mensen op de proef gaan stellen. Hun beoordeling lezen we aan het einde van de tekst: "en werd van allen geprezen"! Als je een veelgeprezen prediker of publicist bent kun je eigenlijk alleen nog maar 'vallen' en 'afgaan'. De roem van mensen is net als hun leven: een damp. En… als je mensen aan je wilt binden, door jouw manier van preken of publiceren, dan zul je vroeg of laat bedrogen uitkomen. Ook een prediker heeft weleens zijn dag niet. Hij is ook maar een mens. Het gaat daarom niet om hem, maar om zijn Zender.

De listige luisteraar

Het staat er argeloos: Jezus leerde in hun synagogen. Misschien niet persé met die bedoeling, maar mijn oog viel er wel op. Ik moet denken aan Saul die het vertikte om Agag te doden en met een grote buit terugkwam, terwijl Gods bevel geheel anders was. Samuël leverde kritiek op hem en maakte hem duidelijk dat God hem had verworpen. Let eens op wat Saul dan zegt tegen Samuël: "Bidt tot uw God". God was niet Sauls God blijkbaar!
Hier is het precies andersom: die godsdienstige centra waar God centraal zou moeten staan, waren verworden tot dogmatische lippendienst van de bovenste plank. Veel kritiek op uiterlijkheden, veel verwrongen theologisch gebazel over God, maar… het bleken 'hún' synagogen. Het lijkt wel alsof God hier Zijn handen aftrekt van dergelijke godsdienst.
En juist daar komt Jezus! Hij gaat preken, hoewel Hij weet wie zijn luisteraars zijn! Hij komt niet op beroep, maar doet een beroep op Zijn toehoorders. En Hij maakt het hen bepaald niet gemakkelijk om eerlijk onbekeerd te blijven. Van dik hout zaagt met planken, zo zullen we zien. En dan zal blijken hoe listig deze luisteraars zijn. Want vergeet niet: Jezus komt hier (naast het feit dat Hijzelf God is) geleid door de Heilige Geest! Tot slot de hand in eigen boezem: hoe luister jij naar de verkonding van Gods Woord?