Abia en Abia: goddeloosheid is geen erfgoed

Naäma, de vrouw van Salomo en moeder van
koning Rehabeam, uit 'Icons of the Bible',
gefotografeerd door James C. Lewis

Zoals we bij Absalom zagen is het niet vanzelfsprekend dat godvrezende ouders godvrezende kinderen krijgen. Genade is geen erfgoed. Als je je focust op afhakers, ben je geneigd om slechts naar zulke kinderen te kijken. Het tegenovergestelde is eveneens waar en verdient ook een plek in deze serie: goddeloosheis is ook geen erfgoed. Ik koos twee naamgenoten die deze tegenstelling illustreren: Abia de zoon van Jerobeam en Abia de zoon Rehabeam.

Je bent bij hun vaders geneigd om Jerobeam in het kwade daglicht te stellen (en terecht) en Rehabeam dus als 'goed' te beschouwen. Dat laatste is helaas evenmin waar. En met hem wil ik beginnen. We zullen zien hoe onvoorspelbaar de HEERE soms ook werkt, al bevestigen deze uitzonderingen wel de regel!

"Abia dan, en zijn volk, sloeg hen met een groten slag … de kinderen van Juda werden machtig, dewijl zij op den HEERE, hunner vaderen God, gesteund hadden."

2 Kronieken 13 : 17a en 18b

"Te dierzelfder tijd was Abia, de zoon van Jerobeam, krank."

1 Koningen 14 : 1

Levenslessen van een godvrezende vader

Temidden van de talloze vrouwen van Salomo bevond zich de assyrische Naäma; haar naam betekent 'aangenaam', 'schoonheid' of 'betoverend'. Zij was de enige van al Salomo's vrouwen die met name wordt genoemd in de hebreeuwse Bijbel, aldus Wikipedia. En de enigste 'koningsmoeder' die buitenlands was. Zij werd namelijk de moeder van Rehabeam. Dit zoontje werd geboren een jaar voordat Salomo de troon beklom. Salomo had achterlijk veel vrouwen: 700 vrouwen en nog eens 300 bijvrouwen! Hoe star moet je Gods geboden negeren? En al helemaal als je kijkt naar deze Naäma: zij behoorde tot één van de vele volken waarvan God verboden had daaruit een vrouw te nemen. En juist deze vader gaat zijn zoon onderwijzen met levenslessen (Spreuken en Prediker)! Die zoon moet Rehabeam zijn geweest en beschouw die wijze lessen – die overigens echt wel wijze lessen zijn, geleerd uit eigen dwalingen aldus Jacobus Fruytier – maar als onderwijs op de weg naar het koningschap. Als Rehabeam al die wijze raad had opgevolgd, was hij een godvrezende jongen geworden. Maar helaas hadden kwade voorbeelden in hem ook een kwaad resultaat. Ik vermoed dat zijn moeder daarin ook een grote rol heeft gespeeld, aangezien de kinderen opgroeiden bij hun moeder in haar eigen verblijf en vader zich niet zozeer bekommerde om de opvoeding. Salomo maakte dus voor de kroonprins een uitzondering; misschien wel juist omdat hij zijn leven overzag en eerlijk moest bekennen dat het op ethisch gebied weinig illustratief was voor godzaligheid. Echter, hij kende de vreze des HEEREN uit ondervinding van binnenuit en dat leven gunde hij zijn zoon ook. Dat was de drive achter al die wijze levenslessen.

Scheuring en afval

Was Absalom een arrogante prins (en allesbehalve een goede leider), Rehabeam eveneens. Hij had niet echt een eigen mening, maar liet zijn huik naar de wind hangen en koos voor het slechte motief van zijn leeftijdsgenoten. Hij is mede schuldig aan de scheuring van het koninkrijk Israël in het tien- en tweestammenrijk. Eén van Salomo's grote vijanden, zijn weggelopen generaal Jerobeam, wordt uiteindelijk de koning van het tienstammenrijk en gaat dat rijk voor in een generatieslange traditie van goddeloosheid. Zijn naam wordt voortdurend genoemd in de navolgende geslachten als 'Jerobeam de zoon van Nebat, die Israël zondigen deed'. Gevoelsmatig ervaren we grote afstand tot hem. Maar… hoe groot is de betrokkenheid op Rehabeam? Hij trouwt nota bene met zijn halfnicht Maächa, de dochter van oom Absalom. En haar invloed is nog lang merkbaar. Rehabeam had temidden van zijn vele vrouwen (net als zijn vader, maar wel een stuk minder) juist deze vrouw het meest lief! En dat heeft haar in een bijzondere machtspositie gebracht; het lijkt erop dat zij meeregeerde met haar zoon en kleinzoon. Want in 2 Kronieken 15 lezen we dat kleinzoon Asa zijn oma 'afzet' omdat zij een gruwelijk afgodsbeeld had opgericht en allerlei andere gruwelijke afgoderij had ingevoerd. Zo blijkt hoever de goddeloosheid van Absalom heeft doorgewerkt, samen met de heidense gewoonte van Naamah, Rehabeams vrouw.

Abia en Abia

En temidden van al die chaos en afval worden er twee jongetjes geboren, waar God een totaal andere kant mee op zal gaan: Abia en Abia. Zowel Jerobeam als Rehabeam krijgen een zoon die ze 'Jahweh is mijn Vader' noemen. Je houdt het niet voor mogelijk. Er zijn wel uitleggers die dit willen nuanceren door te zeggen dat Rehabeams zoontje eigenlijk Abiam heetten 'de zee is mijn vader', maar ik betwijfel dat. En als het toch zo zou zijn, dan is het nog eens extra opmerkelijk dat dan juist Jerobeam kiest voor Abia en niet voor Abiam. Of het nu bijgeloof en spot is, de jongens krijgen een kei van een naam. En God gaat ermee aan de slag.
Jerobeams zoontje wordt niet oud; hij wordt al vroegtijdig thuis gehaald. De oude profeet Ahia profeteert: "…deze alleen van Jerobeam zal in het graf komen, omdat in hem wat goeds voor den HEERE, den God Israëls, in het huis van Jerobeam gevonden is." (1 Koningen 14:13b). Wat een heilige ironie en een alarmbel van jawelste voor Jerobeam en zijn huis. Het ventje sterft, wordt als enige van zijn familie begraven en slaat zijn ogen op in de eeuwige heerlijkheid.
En de zoon van Rehabeam? Hij regeert maar kort: drie jaar. Hij volgt zijn vader op, die God en Zijn dienst heeft verworpen. Zijn vader had Abia speciaal uitgekozen; hij was zijn lievelingszoon. In dit geval was het wel in de lijn van Gods plan dat deze jongen de geslachtslijn van de Messias zou vervolgen. Deze Abia bindt de strijd aan met Jerobeam en roept hem terug tot de dienst aan de HEERE. Luister maar in 2 Kronieken 13 als Abia daar met 400.000 strijders staat tegenover Jerobeam met 800.000 soldaten:

"Hoort mij toe, Jerobeam, en gans Israël! Staat het u niet toe te weten, dat de HEERE, de God Israëls, het koninkrijk over Israël aan David gegeven heeft, tot in eeuwigheid, hem en zijn zonen, met een zoutverbond? Evenwel is Jerobeam, de zoon van Nebat, de knecht van Salomo, den zoon van David, opgestaan, en heeft gerebelleerd tegen zijn heer. Daartoe hebben zich ijdele mannen, kinderen Belials, tot hem vergaderd, en hebben zich sterk gemaakt tegen Rehabeam, den zoon van Salomo, als Rehabeam jong was en teder van hart, dat hij zich tegen hen niet kon versterken. En nu, gij denkt u te versterken tegen het koninkrijk des HEEREN, hetwelk in de hand is der zonen van David; gij zijt wel een grote menigte, maar gij hebt gouden kalveren bij u, die u Jerobeam tot goden gemaakt heeft. Hebt gij niet de priesteren des HEEREN, de zonen van Aäron, en de Levieten uitgedreven, en hebt u priesteren gemaakt, gelijk de volken der landen? Een iegelijk, die komt om zijn hand te vullen met een jong rund en zeven rammen, die wordt priester dergenen, die geen goden zijn. Maar ons aangaande, de HEERE is onze God, en wij hebben Hem niet verlaten; en de priesters, die den HEERE dienen, zijn de zonen van Aäron, en de Levieten zijn in het werk. En zij steken aan voor den HEERE brandofferen, op elken morgen en op elken avond, ook reukwerk van welriekende specerijen, nevens de toerichting des broods op de reine tafel, en den gouden kandelaar en zijn lampen, om die op elken avond te doen branden; want wij nemen waar de wacht des HEEREN, onzes Gods; maar gij hebt Hem verlaten. Daarom ziet, God is met ons aan de spitse, en Zijn priesteren met de trompetten des geklanks, om tegen u alarmgeklank te maken; o kinderen Israëls, strijdt niet tegen den HEERE, den God uwer vaderen, want gij zult geen voorspoed hebben."

Jerobeam wordt verslagen, 500.000 Israëlitische soldaten (!) sneuvelen en Jerobeam wordt een tijd later door de HEERE gedood middels een ziekte. Abia wordt gezegend door de HEERE. Maar ook hij neemt meerdere vrouwen: 'slechts' 14. Abia mocht, in tegenstelling tot Rehabeam, een godvrezende koning zijn en ook zijn zoon Asa begon veelbelovend, zoals al eerder gemeld. Asa reformeerde Israël verder en zette zijn goddeloze oma Maächa af, vernietigde haar afgodsbeeld. Maar na lange tijd eindigt het toch in mineur. Hij irriteert zich aan een profeet die door de Heilige Geest wordt gestuurd en hem wijst op zijn slordige levenswandel; hij laat de profeet in de gevangenis gooien.
Maar, om niet verder uit te wijden: de beide Abia's zijn hoopvolle tekenen van Gods werk in een hopeloze tijd en dito maatschappij. Ook goddeloosheid blijkt geen erfgoed. Abia, de HEERE is mijn Vader… Wat een geweldige naam voor je kind nietwaar?