De kortste preek

En Hij begon tot hen te zeggen: Heden is deze Schrift in uw oren vervuld.

Lukas 4 : 21

De profeet Jesaja schrijf over Christus' geboorte; schilderij gemaakt door Harry Anderson

De kortste preek ooit! Acht woorden maar. Maar wat een gevolgen. Jezus had nog helemaal geen vervelende dingen gezegd, zoals korte tijd later. Niets negatiefs over Zijn dorpsgenoten. Maar ontstellend is de reactie op deze woorden.

Voor dat we naar de reactie gaan kijken, staan we eerst stil bij deze korte preek. De woorden die Jezus daarna spreekt, zijn min of meer een antwoord op de reacties vanuit de synagoge. Het was niet strafbaar om Jesaja te lezen. Het was niet de doodstraf waardig, om hem te citeren en te exegetiseren. De Joden laten graag meer vragen over dan er in de preek antwoorden zijn gegeven. Echter… Jezus gaat antwoorden geven op de vragen die Jesaja opriep. Hij gaat invullen wat Jesaja voorzag of bedoelde. En dat viel verkeerd.

Beginnen met spreken

Zoals we in de vorige Bijbelstudie zagen, ging Jezus zitten toen Hij het Woord van Zijn Vader had gelezen en over ging tot het spreken van Zijn Eigen woorden. Niet minder goddelijk in Zijn geval, maar Hij paste zich qua lichaamshouding aan ons mensen aan.
Vandaag lezen we de woorden "Hij begon… te zeggen". Dat betekent natuurlijk heel letterlijk dat Hij een begin maakte met Zijn preek. Maar het draagt ook de lading in zich van 'de eerste zijn om iets te doen' of 'de voornaamste, de leider' zijn. Jezus neemt de leiding en spreekt door de zalving met de Heilige Geest, met macht. Het zijn woorden die een reactie van verwondering en ontzag zullen opwekken bij de toehoorders. Op een andere plaats concluderen de luisteraars verbaasd dat Hij zo anders spreekt dan de schriftgeleerden. Dat is veelzeggend. Ook hier.
Jezus spreekt maar niet algemeen wat gedachten uit die zo bij Hem komen bovendrijven. Hij spreekt met Goddelijk gezag en laat Zijn luisteraars op een nieuwe manier kijken en luisteren naar de oude profetieën. Profetiën die misschien wel helemaal uitgekauwd zijn. Veel rabbi's hebben er hun hoofd al over gebroken. Men is zich vooral gaan richten op de vragen die het gedeelte opriep; meer dan het gebed om licht en de Heilige Geest om te zien wat God concreet bedoelde te zeggen. Er waren er al heel wat die hadden gesproken over deze woorden; immers deze woorden kwamen elk jaar weer terug in dezelfde volgorde. maar nú begint er Eén te spreken! Gericht tot 'hén'. Niet over de hoofden heen; niet boven 'hun pet' maar ín hun hart! Zoals er nog nooit een heeft gesproken!

Eindigen met profeteren

Vervullen is een bijzonder begrip. Ik zou wel willen weten wat Jezus voor hebreeuws woord gebruikte. Ik vermoed dat we – wanneer we dat zouden weten – ook nog veel beter zouden begrijpen waarom Zijn luisteraars (met name de schriftgeleerden) zo furieus reageerden.
Net zoals toen Jezus zei: "Ik ben de Alfa en de Omega"; eigenlijk zei Hij: "Ik ben de Aleph en de Tav". Die letters kenden de Joden uit Genesis 1 : 1 (lees dit artikel): met die woorden (letters) maakte Hij Zich aan God gelijk. Sterker nog, met deze letters verkondigde Jezus: "Hier ben Ik, de Schepper van hemel en aarde").
Jezus spreekt in onze dagtekst over de profetie die is vervuld. Eindelijk is bewerkstelligt, tot stand gekomen, wat God eeuwen daarvoor beloofde. De luisteraars werden teruggeworpen op hun oren, niet op hun ogen. Aan Hem zágen ze nog niets, maar zij hóórden Hem zeggen dat deze profetie even zeker vervuld was, op dit moment, als dat zij het met hun oren hoorden!
Heden. Nu. Eigenlijk nog niet toen Jezus werd geboren. Toen duurde die profetie nog voort – al waren er op dat moment ook al profetiën in vervulling gegaan. Maar de woorden die Jezus nu voor hun oren citeert gaan in vervulling op dít moment.
Wat ze er van zagen? Ze waren er niet bij – hoogst waarschijnlijk – toen Jezus werd gedoopt en uit het water opkwam. Zij hadden de Geest niet zien neerdalen als een duif. Zij hadden Gods stem niet gehoord. Zij hoorden Hem slechts zeggen: "Heden is deze Schrift in uw oren vervuld."

Dat had toch iets moeten losmaken bij de luisteraars, niet? Als de profetie over de Messias 'begon' in te vulling te gaan, dan zouden er grote dingen gaan gebeuren voor het volk der Joden. Zoveel wisten ze er wel van. Er zou verheuging en verrukking moeten ontstaan. Maar hoe ontstellend anders is hun reactie! Herkenbaar? Misschien wel bij mensen om je heen in de kerk. Je hoort de HEERE roepen om het hart van die man of vrouw, dat meisje of die jongen vlakbij je in de kerk die maar niet kan geloven dat God ook hem of haar op het oog heeft. En je denkt: nu moet er wel wat gaan branden in dat hart! Wat een teleurstelling kan het dan zijn, als er niets lijkt te gebeuren!
En als dat jaar op jaar hetzelfde blijft, raak je er dan niet langzamerhand aan gewend? Wekken deze mensen misschien wel wrevel op omdat ze zelf kribbig reageren op jouw aanhoudend attenderen op woorden uit de preken? Je snapt het toch niet dat mensen zo koud kunnen blijven? Nou… houdt dat maar vast; dat moet je nooit gaan snappen ook! Het moet je nooit koud laten, dat het anderen wel koud laat. Het moet nooit 'gewoon' worden dat anderen jaar en dag in de kerk zitten, zonder dat er sprake is van bekering. Dat moet iets onverteerbaars blijven; en dat mag best gezegd worden!