Dorsvloer zonder confetti

"Toen zij nu aan het plein van het doornbos kwamen, dat aan gene zijde van de Jordaan is, hielden zij daar een grote en zeer zware rouwklage; en hij maakte zijn vader een rouw van zeven dagen. Als de inwoners des lands, de Kanaänieten, dien rouw zagen op het plein van het doornbos, zo zeiden zij: Dit is een zware rouw der Egyptenaren; daarom noemde men haar naam Abel-mizraim, die aan het veer van de Jordaan is."
Genesis 50 : 10-11

De Egyptenaren moesten eigenlijk afstand bewaren tot de Hebreeën;
bijzonder dat ze wel aanwezig waren bij de begrafenis van Jacob de Hebreeër.

Gisteren keken we wat argwanend naar die kinderen en dat vee die thuis bleven in Gosen. We zagen dat er veel Egyptenaren meegingen op reis naar Kanaän. En dat vonden we bijzonder, vanwege het feit dat aartsvader Jacob, nota bene een buitenlander, zoveel koninklijke eer kreeg. Naast hoge functionarissen aan het hof, ging de begrafenisstoet ook vergezeld van een zware delegatie Egyptische militairen. Natuurlijk realiseerde Jozef daarmee een goede bescherming op de gevaarlijke reis. Maar was er misschien ook nog een tweede draaiboek van Farao, om deze militaire eenheid mee te sturen? Om Jozef in de gaten te houden? Mocht hij een coup willen voorbereiden, dan konden zij die direct in de kiem smoren.
Wel, het zijn maar speculaties. De bijbelverklaarders zijn het er over het algemeen wel over eens dat deze grote en grootse delegatie vooral een eerbetoon van Farao aan Jozef was. Laten we dat maar even zo stellen. Maar er is meer. Deze Egyptenaren gaan ook door de HEERE gebruikt worden, ongeacht hun eigen motieven of Farao's verborgen plannen. Immers, keizer Augustus had zo zijn eigen motieven om de toenmalige wereldbevolking te beschrijven en zijn eigen macht in cijfers uit te drukken, maar de HEERE gebruikte die waanzin als middel om Zijn Zoon in Bethlehem te laten geboren worden. Dus Wie schrijft hier nu eigenlijk geschiedenis en Wie toont hier nu werkelijk Zijn macht? Zo ook deze Egyptische delegatie, "een zeer groot leger" zo zagen we gisteren. Ze moeten mee en zijn onderwijl getuige van de koninklijke begrafenis van vader Jacob, de Hebreeër. Is het niet bijzonder dat zij meewerken?

De scheiding

Dat is het zeker, want er bestond een flinke afstand tussen Egyptenaren en Hebreeën. We kunnen dat lezen in Genesis 43 : 32, waar de maaltijd wordt beschreven die Jozef voor zijn broers aanricht, terwijl er een aparte maaltijd wordt geregeld voor de Egyptenaren. Waarom? "Want de Egyptenaars mogen geen brood eten met de Hebreën, dewijl zulks den Egyptenaren een gruwel is." Des te opvallender is het dat we zeven hoofdstukken verder deze begrafenisstoet zien gaan, waarbij Jood en Egyptenaar zo close zijn.
Na een lange en zware tocht door de Sinaï-woestijn komen ze vanuit zuidoostelijke richting bij de Jordaan aan, die een grensrivier vormt. Aan de overkant ligt het land van Kanaän, de kleinzoon van Noach. Ze moeten met de baar door de rivier en zoeken daarom een doorwaadbare plaats op. Ze vinden die ongeveer op dezelfde plek waar eeuwen later Jozua de overtocht maakt bij Jericho, ergens vlak boven de Dode Zee. Volgens verschillende verklaarders – je leest dat niet direct in de Bijbel – bleven hier de Egyptenaren achter en trokken Jacobs kinderen met hun gezinnen verder. Hier valt de scheiding, op de grens van het Beloofde Land. Een ding om over na te denken! Ik kom daar straks nog even op terug.

De rouw

Op deze plaats wordt halt gehouden en vindt een rouwplechtigheid plaats van maar liefst zeven dagen. Daar zat dus ook een sabbath in! Het was, zo lezen we in onze tekst, een opvallende plechtigheid van zeer grote rouw. De omwonenden stootten elkaar aan en zagen direct wat het was: een rouw zoals je die bij de Egyptenaren zag, wanneer er een Farao werd begraven. De plek, daar op de oever bij de wadi in de Jordaan, kreeg een bijnaam: Abel-Mizraïm, dat betekent rouwklacht van de Egyptenaars. Mozes beschrijft dit hier en laat weten dat het in zijn dagen nog steeds die naam draagt; want hij gebruikt de tegenwoordige tijd 'is'. De impact van deze plechtigheid was dus eveneens groot. Men zei vroeger wel 'daar ging een sprake van uit'. Dat kun je niet maken, dat gebeurt en de HEERE gebruikt ook deze rouwplechtigheid om de omstanders wakker te schudden.

De dorsvloer

De plaats van deze rouwplechtigheid wordt nog wat nader omschreven: het plein van de doornbos. Mozes beschrijft de locatie 'aan gene zijde van de Jordaan'. We weten dat Mozes nooit het Beloofde Land is ingekomen, dus je zou verwachten dat, als hij spreekt over 'de andere zijde van de Jordaan' – de overkant dus – dat hij de westoever zou hebben bedoeld. Echter de meeste verklaarders houden het toch echt op de oostelijke oever, zodat de Jordaan de grens blijft. Wanneer Mozes dit beschreef is ook niet bekend; wellicht toen hij nog in Egypte was of in de Sinaï-woestijn.
Maar 'plein van de doornbos' is toch wel een bijzondere naam. Ik moest onwillekeurig denken aan 'plein van de hemelse vrede' (studentenprotest in Peking, 1989) of 'Tahrir-plein' (Egyptische revolutie, 2011). In onze tekst kun je denken aan een plein, een open plek, te midden van de doornbossen. Maar… er staat 'Goren ha-Atad' en 'Goren' betekent eigenlijk 'dorsvloer'. De dorsvloer tussen de doornbossen (lees dit interessante artikel over Goren ha-Atad).
Een dorsvloer komt vaker voor in de Bijbel en heeft een speciale functie. Denk aan de dorsvloer waar Uza sterft (2 Sam. 6), wanneer David de ark wil terugbrengen naar Jeruzalem. Of de dorsvloer van Ornan of Arauna, waar David offert voor de schuld; die dorsvloer wil men lokaliseren op de plek waar Abram Izak heeft geofferd en waar later de tempel werd gebouwd, waar de offers plaatsvonden. Wel… typisch plek om te offeren, een eredienst aan de HEERE. Ik weet niet of Franca Treur bewust koos voor een dorsvloer in de titel van haar boek 'Dorsvloer vol confetti', om zich extra af te zetten tegen de dienst aan de HEERE. Want die dorsvloer is ook een plek van oordeel en dit boek steekt juist de draak met de predestinatie, de zonde en het oordeel.
In ieder geval is het daar bij Abel-Mizraïm een evangeliserende dienst, zou je kunnen zeggen, daar op die dorsvloer tussen de doorns. De egyptenaren maakten dit intensief mee en de Kanaänieten beschouwden dit van verre met interesse en ontzetting. Ik blijf wel aarzeling voelen bij het feit dat de Kanaänieten deze plechtigheid herkennen als een zeer zware rouwplechtigheid die kenmerkend is voor de Egyptenaren. Er moeten dan toch duidelijke afgodische rituelen zijn gebruikt, die door de kinderen van Jacob hier zijn overgenomen, zou je zeggen (wellicht is Jozef daar zijn broers wel in voorgegaan en was hij er al aan gewend geraakt; merkwaardig dat niemand van hen bezwaar maakte).
Maar de scheiding wordt na dit moment wel duidelijker en de plechtigheid wordt al meer een exclusieve aangelegenheid voor het verbondsvolk (de nazaten van Israël). Dorsvloer… oordeel, scheiding, gericht op een plek die ligt op de grens van het Beloofde Land. Er beginnen wel wat contouren duidelijk te worden.

In dat achterblijven van de buitenstaanders zie ik ook nog een andere 'dorsvloer' opduiken in mijn gedachten: Gethsémané. Daar ging Jezus alleen verder en voerde de strijd van het oordeel alleen, tot op Golgotha. Volgens Johannes de Doper kwam Hij immers om Zijn dorsvloer te doorzuiveren?
Dat werd ook een tocht naar het graf, maar wel om er vol heerlijkheid uit op te staan. De meerdere Israël overwon de dood, waarin Jacob op dat moment nog vast zat; diens lichaam rustte in Machpéla, op enige afstand van Golgotha, tot de dag van de Opstanding.
Als Christus en Zijn offer geen rol spelen op onze begrafenissen, hoe groot is dan de rouw en droefenis?! Dan lijken onze begrafenissen meer op zo'n typische rouw van de Egyptenaren, dan op een begrafenis van een koningskind dat in zijn of haar leven rijkhalzend heeft uitgezien naar de dag dat ze verenigd mogen zijn met hun Bruidegom, wachtend tot ook hun lichaam zal worden verenigd met hun ziel op de Jongste Dag.

1. Wat heb je geleerd vanuit dit gedeelte over het verschil in begrafenisrituelen? Heeft alles bij ons een betekenis en waarde?
2. Dorsvloer tussen de doornen; een specifieke offerplaats. Welke waarde had voor Ruth de dorsvloer? Zit daar ook een les in?
3. Wat bedoelde Johannes de Doper precies met die woorden 'Hij zal Zijn dorsvloer doorzuiveren'? Heb jij voldoende zicht op deze kant van Jezus Christus?