Het effect van Kaïns FG'tje

"En de HEERE zeide tot Kaïn …  En Kaïn sprak met zijn broeder Habel;"

 Genesis 4 : 6a, 8a

We hebben gehoord hoe de HEERE met Kaïn sprak. Je zou het een FG (FunctioneringsGesprek) kunnen noemen. Een moment waarop positieve en negatieve kanten tegenover elkaar werden gezet en leermomenten en speerpunten worden geformuleerd. Er blijft eigenlijk toch nog wel een dringende vraag liggen. Maar de geschiedenis draaft in één keer door naar een volgend gesprek: dat tussen Kaïn en Abel. Ik ben benieuwd hoe het eerste gesprek het tweede heeft beïnvloed.

Wat onbesproken bleef 

Een vraag die na de vorige bijbelstudie bij me opkwam was deze: de HEERE sprak Kaïn op zijn gedrag aan, maar Hij zweeg over de oorzaak. De HEERE wijdt geen enkel woord aan Zijn afwijzen van zowel Kaïn als zijn offer. Waarom? Als de HEERE een nieuwe koning voor Israël laat zoeken door Samuël – en die denkt dat het Eliab wel zal zijn – legt de HEERE uit dat Hij niet naar de buitenkant van iemand kijkt, maar naar diens hart (zijn motieven en diepere drijfveren).

En dat was er ook aan de hand bij het aannemen of afwijzen van de respectievelijke offers van Abel en Kaïn. De HEERE maakt die diepere motieven die niet deugen dus wel degelijk kenbaar.  Maar nergens in deze geschiedenis lezen we dat God aan Kaïn uitlegt waarom Hij zijn offer niet aannam. Nu hoeft God ook geen verantwoording af te leggen, maar je zou wel verwachten dat Hij er in het gesprek met Kaïn op terug zou komen. Met eerbied gesproken valt het ons tegen dat de HEERE blijft steken bij het materiële voordeel van de eerstgeboortezegen.

En het tweede dat ons opvalt is dat Kaïn geen enkel woord terugzegt tegen de HEERE. Later, na de dood van Abel zal hij brutaal antwoorden tegen de HEERE, maar hier, aan de vooravond van de eerste moord (of moeten we zeggen: het eerste mensenoffer?), zwijgt Kaïn. Nukkig? Ziedend? Onrustig? Overwegend? Ootmoedig? Deemoedig? Opstandig? Geblokkeerd?

Wat onbespreekbaar bleef

Er moet in Gods woorden toch voldoende duidelijkheid hebben gezeten, waardoor Kaïn precies wist wat er aan de hand was. En daarvoor moeten we toch nog even terug naar het offer van de beide jongens. Op de site www.links2life.nl las ik vandaag een paar overdenkingen over de geschiedenis van Kaïn en Abel, die me aan het denken hebben gezet en die precies aangeven, waarom God geen woorden gebruikte voor dat wat Kaïn heel goed begreep. Daarom stond er ook niets over in de Bijbel. Het was voor Kaïn duidelijk. Ik bedoel dit: Kaïns offer beantwoordde niet aan Gods voorschrift, hoe men tot Hem moest komen na Genesis 3! Ik citeer van de genoemde site:

De broers Kaïn en Abel aanbaden beiden God. De God die ooit in de de namiddag in de hof wandelde met hun ouders, moest nu op een hele specifieke manier worden benaderd, als gevolg van de vervreemding die ontstaan was door de zonde. Kaïn en Abel hadden van hun ouders geleerd hoe ze tot God moesten naderen, en hoe en wanneer ze de door God vastgestelde offers moesten brengen. 
Ze wisten dat de aanbidder niet met lege handen bij God's altaar kon aankomen, want omdat ze vanaf hun geboorte waren besmet met de zonde, was het voor de mens niet meer mogelijk om rechtstreeks tot de Heilige God te komen. God had daarvoor vanaf het allereerste begin een systeem van aanbidding door middel van offers ingesteld.
Vanaf het moment dat Adam en Eva met afgrijzen naar het karkas van het eerste geslachte dier hadden gekeken, van wiens huid God gewaden voor hen had gemaakt, was het duidelijk dat de zondaars die de dood verdienden alleen tot God konden komen via een plaatsvervangend sterven. Er moest bloed vloeien, want "de ziel die zondigt zal sterven".

Toen Abel het altaar van God naderde, had hij het geslachte, bloedende karkas van het beste en eerste van zijn kudde in zijn handen. Trillend naderde hij met het gebroken lichaam van de plaatsvervanger, en door dat te offeren maakte hij een statement in de trant van: "ik ben een zondaar en verdien het om te sterven, O Heilige God. Ik smeek dat dit onschuldige offer dat U hebt vastgesteld aan te nemen, om in mijn plaats te sterven en mijn zonden te bedekken zodat ik voor U aangezicht kan leven... ". Hij legde het offer op het altaar, en kon op de een of andere manier zien of het offer was geaccepteerd of afgewezen. Ondanks Abel's zonde was gemeenschap met God tot stand gebracht, zijn zonden waren vergeven en hij zou leven.

Toen Kaïn naderde, bracht hij een totaal ander offer, en maakte daarmee een heel ander theologisch statement. Door het meebrengen van de opbrengst van de grond, bijvoorbeeld groenten en vruchten, zei Kaïn iets tegen God dat hier op neerkomt: "God ik belijd dat u inderdaad mijn Schepper bent, en dat u de grond heeft gezegend die deze vruchten heeft voortgebracht. Ik smeek U om dit, het werk van mijn handen te aanvaarden uit de grond die U gemaakt hebt."

Kaïn was geen atheïst. Hij geloofde in God, en wilde hem aanbidden en erkennen als zijn Schepper en de gever van alle goede dingen. Hij was bereid om zijn plaats als schepsel te kennen, zelfs als een schepsel dat afhankelijk van God is. Kaïn weigerde echter zichzelf te zien als een zondaar die de dood verdient, en die alleen gered kon worden door het door God aangewezen plaatsvervangende offer. Hij veronderstelde dat hij de driemaal Heilige God kon benaderen zonder het vergieten van bloed!
En bijna alles wordt volgens de wet door bloed gereinigd, en zonder het vergieten van bloed vindt er geen vergeving plaats. (Hebr. 9:22)

Daarom voldeed Kaïns offer niet voor God, er was geen teken van Goddelijke acceptatie van Kaïns aanbidding. God wees Kaïns offer op een duidelijk waarneembare manier af.
Kaïn werd boos, nors en zelfs depressief. Hij was afgewezen en hij wist het. Abel was geaccepteerd door God, maar Kaïn niet. Dit bedroefde hem en maakte hem woedend, maar hij zei niets. Zelfs toen de HEER zelf hem confronteerde met vragen die bedoeld waren om hem tot de juiste aanbidding te brengen en hem uitdaagde zijn eigen gedrag onder ogen te zien, reageerde Kaïn niet.
Waarom ben je zo verbolgen Kaïn? Waarom zou je depressief moeten zijn? (Als je weet wat God vraagt en waarom... waarom zou je dan boos zijn?) .... Maar Kaïn antwoordt .... niets. Hij stelt zichzelf niet de vraag waarom hij kwaad of depressief zou moeten zijn, of waarom hij een probleem had met de Goddelijke inzetting van het plaatsvervangende offer. Hij heeft niets te zeggen als reactie op de liefdevolle vragen van de HEER om hem te corrigeren. God is direct in zijn vraagstelling: als je goed doet, zou je dan niet geaccepteerd worden? Met andere woorden: Kaïn je weet wat je moet doen om tot God te naderen, je kent mijn voorwaarden voor aanbidding. Je moet toegeven dat je een zondaar bent die de dood verdient, om Mijn genade en aanvaarding te kennen.... Maar Kaïn's reactie is .... niets."

Wat onbeschreven bleef

En na dit indrukwekkende gesprek van de HEERE met Kaïn – die tot dan toe nog altijd zweeg, lezen we die verbazingwekkende woorden: "En Kaïn sprak met zijn broeder Habel". Helaas – of moeten we zeggen gelukkig – blijven de woorden van dit gesprek verborgen. In ieder geval is het iets om je aan het denken te zetten. Dat moet toch vragen bij je oproepen? Waarom spreekt Kaïn met Abel? Je verwacht eerder dat Kaïn Abel uit de weg gaat, negeert. En als er nu had gestaan dat na deze gebeurtenis Abel het gesprek opende met Kaïn, dan zouden we dat nog kunnen begrijpen. Eerlijk gezegd had ik dat van een oprechte jongen als Abel wel verwacht. Maar het staat er niet.
Goed mogelijk dat Abel iets heeft opgevangen of gemerkt van het onderhoud van God met Kaïn. In ieder geval moet ook hij aan het gezicht van Kaïn hebben gezien dat er wat aan de hand was. "Kaïn, wat is er, broer. Je gezicht staat op storm… Komt het soms door het offer? Maar jongen, je weet toch hoe de HEERE gediend wil worden. Waarom deed je het op je eigen manier? Buig toch voor de HEERE, broer. Hij is het zo waard!" Nee, Abel zweeg. Althans, ik lees er niets van.
Nee, het initiatief voor het gesprek, kwam bij Kaïn vandaan. Maar Kaïn, waar wil jij over praten met Abel? Wil je hem vragen om voor je te bidden? Wil je hem vragen hoe de HEERE dan precies gediend moet worden? Kom je er niet uit en wil je het eens samen met je broer allemaal op een rijtje zetten? Maar… dat had de HEERE toch al voor je gedaan?
Vanaf moment 1 krijg ik sterk het gevoel dat Kaïn met voorbedachte rade, met een list, zoals de Kanttekeningen het inkleuren, zijn broer het veld in lokt. Op diezelfde site van daarnet valt ook wat te lezen over het tweede offer van Kaïn: iemand zal de prijs moeten betalen. We gaan daar de volgende keer wat dieper op in. Al met al blijft onbeschreven, maar niet onbedreven, Kaïns gesprek met Abel, en de daarop volgende daad…

Wat onveranderd bleef 

Tot slot: ondanks dit alles bleef het hart van Kaïn onveranderd. Je wordt er koud van, hoe koud Kaïn blijft. Hoe hellend het vlak is dat ontstaat als iemand kordaat zijn eigen pad trekt bij God vandaan en als de HEERE hem dan ook laat gaan! Deze uiterst enge mogelijkheid moet ons tot inkeer brengen; telkens weer. Nee, er is geen afval der heiligen, maar er is wel het uitblussen van de Geest en het bedroeven van de Geest. En voor wat betreft de hardnekkige weigering om God te dienen, die we zien bij onze kinderen, collega's, ouders misschien wel, of broers of zussen, moet ons aanzetten tot veel en aanhoudend gebed voor hen. Kaïn roeide een van zijn belangrijkste voorbidders uit… Laat Kaïn een baken in zee voor je zijn. En… laat zulk een dwang voor jou niet nodig wezen, als je je in Kaïn herkent. Bewust blijf ik focussen op Kaïn en niet op Abel. Want hier wankelt iemand ten dode; als je de geschiedenis goed leest, is dat ook definitief zo gebleven. En ook het Nieuwe Testament laat weinig hoop op een zalige ommekeer bij Kaïn over. Lees jij misschien daarom wel deze bijbelstudie? Of misschien lees jij hem om er anderen mee in aanraking te brengen. Geef het door en ruk zielen weg uit satans klauwen, want… de zonde, het duivelse roofdier, ligt voor de deur.