Zwerfster voor God of zwerver weg van God?

"…gij zult zwervende en dolende zijn op aarde."

"…ik zal zwervende en dolende zijn op de aarde…"

Genesis 4:12b en 14b

Cain fleeing before Jehovah's Curse, by Fernand-Anne Piestre Cormon, c. 1880

Corrie ten Boom leed een zwervend bestaan. Ze had op een van de meest helse plekken ter wereld Gods liefde leren kennen en wilde dat goede nieuws haar leven lang over heel de wereld vertellen. Mijn vrouw zat deze week een filmpje van haar te kijken waarin ze vertelt over de tekenen der tijden. Het is alsof ze haar visionaire woorden juist deze week uitsprak; echter, het was een halve eeuw geleden! Ze noemde zichzelf 'Zwerfster voor God'. Ze gunde zich als het ware geen rust zolang ze nog ergens het Woord van God kwijt kon aan ongelovigen en gelovigen. Haar hele leven was een groot dankoffer aan God. Haar zwervend bestaan was eigenlijk niets minder dan een pelgrimsreis naar de hemel en onderweg vertelde ze over Hem Die haar had gevonden! Zo kan jouw en mijn leven dagelijks zijn op de plek waar je woont en werkt.

Kaïn werd na de terroristische actie op zijn broer en diens God door díe God veroordeelt tot een zwervend bestaan. Die getuigende mond van Abel moest zwijgen; maar dat voorkwam niet dat het sprekende geweten van Kaïn hem zou voortstuwen in een zwervend bestaan. God had niet alleen de denkende mens geschapen, maar had hem ook een ziel en dus ook een geweten gegeven. Dat geweten had tijdens de staat der rechtheid niet geslapen, maar had altoos en immer de antennes op Gods aanwezigheid uitgestoken.
Alleen… dat geweten is sinds Genesis 3 iets anders gaan doen. Het heeft zich een nieuw proces ontwikkeld: angstig worden en verberging zoeken. Wezensvreemd aan Gods schepping. Het is als het ware een plug-in van satan in Gods feilloze software. Of zo je wilt, satan hackte Gods programma en plaatste op onze harde schijf zijn malware (kwaadaardige software). God had ons, om in ICT-termen te blijven, een volwaardige en toereikende firewall gegeven, maar we hebben de poorten van deze firewall zelf handmatig opengezet, toen we Gods bevel in twijfel trokken.

Je ziet datzelfde gedrag bij Kaïn. God verwijt hem dat hij zijn broer heeft doodgeslagen, maar Kaïn ontkent het doodleuk. “En nu zijt gij vervloekt van den aardbodem, die zijn mond heeft opengedaan, om uws broeders bloed van uw hand te ontvangen. Als gij den aardbodem bouwen zult, hij zal u zijn vermogen niet meer geven; gij zult zwervende en dolende zijn op aarde.”

Dat klinkt als een verpletterend oordeel, maar je moet wel goed lezen. God had Kaïn al eerder gewaarschuwd voor het kwaad dat aan de deur van zijn hart lag. Maar hij wuifde Gods waarschuwing weg.

Nu confronteert God Kaïn met zijn daad en de gevolgen die dat voor hem op aarde zal hebben. God tekent de aarde haast als een levend wezen: die aarde heeft geen water en voedingsstoffen maar bloed gedronken! Dat betekent dat er nu weinig eetbaars meer kan groeien.

Maar God had niets gezegd over vergeving van zonden. Dat kleurt Kaïn direct in: “Mijn misdaad is groter, dan dat zij vergeven worde. Zie, Gij hebt mij heden verdreven van den aardbodem, en ik zal voor Uw aangezicht verborgen zijn; en ik zal zwervende en dolende zijn op de aarde, en het zal geschieden, dat al wie mij vindt, mij zal doodslaan.”

Hij legt God woorden in de mond, die Hij nooit zo heeft gezegd. Dat dolen en zwerven zat hem niet in God, maar in Kaïn zelf. De gevolgen van zijn daden zouden hem altijd achtervolgen. Zijn profiel zou voor altijd geassocieerd worden met zijn moorddaad. En zijn eigen geweten zou hem op waanzinnige manier voortdrijven. Hij citeert Gods woorden bijna letterlijk. Maar let op de verschillen in interpretatie van die woorden. "U hebt mij verdreven van de aardbodem (terwijl God zei dat Kaïn voortaan zou dolen en zwerven óp de aarde!) en ik ben verstoken van Uw aanwezigheid (terwijl God had gezegd dat Hij voor Kaïn in de bres zou springen als iemand zich aan hem zou wreken!)". Daarmee maakte Kaïn zijn eigengekozen woonplek als de hel; een plek waar God niet is. En dat terwijl God juist een teken van barmhartigheid aan Kaïn stelde en Zijn bescherming wilde aanbieden. Hij ziet dus niet zijn moorddaad als oorzaak van zijn situatie, maar God, Die hem vervloekt. En dat tekent de zondaar in elke mens. God kastijdt, maar altijd zo dat mensen tot inkeer kunnen komen. Verharding steekt zelf de spaak in het wiel van wederkeer tot God.
Het is opmerkelijk dat Kaïn naar het land trekt dat de naam 'Nod' krijgt. Nowd betekent 'ronddolen'. Het komt van het hebreeuwse 'nowd' dat rondzwerven betekent, zoals een vluchteling ronddoolt. En dat had God gezegd: "Gij zult zwervende (nuwa) en dolende (nuwd) zijn op aarde. Kaïn is maar geen Don Quichot, de dolende ridder die dromen najaagde. Nee hij is de opgejaagde zwerver; opgejaagd door zijn eigen geweten en de angstbeelden die hij zich inbeeldt over familieleden die hem naar het leven staan. 
Onrustig (of zwervende en dolende) is het hart, zei Augustinus, totdat het rust vindt in God. Het angstige zwerven heeft iets verdrietigs en meelijwekkends. Niet om misdaden te verdoezelen, maar mensen zonder God moeten ons medelijden en onze bewogenheid opwekken! Niet zij moeten zwervers weg van God blijven, maar wij moeten zwervers voor God worden.