Rechtvaardig en ­waarachtig zijn Uw wegen

Ooit maakte ik een lied voor het jeugdkoor, waarop mijn vrouw en ik zaten, met de titel
‘Uw wegen zoeken altijd mijn geluk’. Hoe kunnen weten eigenlijk iets doen? Laat staan geluk zoeken? Wat zijn die wegen?

Nou dat is wel een dingetje! De woorden in de Bijbel hebben nogal eens een andere betekenis gekregen in later dagen. We moeten ons dat bewust zijn. Daarmee zeg ik niet dat een hertaling of nieuwe vertaling gewenst is; leg het alsjeblieft gewoon uit en vermijd het moeras van hertalingen!
Ontken ook niet dat taal vloeibaar is maar Gods Woord standhoudt tot in eeuwigheid. En zelfs in dát statement zit al weer een taalprobleem. Alsof de Bijbel zelf standhoudt. Nee, Gods Woord, Zijn evangelie en Zijn wet houden stand. Zijn verbondsbeloften even goed als zijn verbondswraak. Onze normen en waarden zijn aan bederf onderhevig. Emancipatie en genderidentiteit raken door alle uit proportie geslagen discussies op drift en in de vaart der veranderingen moet Gods Woord zich dan aanpassen aan onze veranderende visie op de dingen, waarover datzelfde Woord nu juist zo helder was! Maar als dát zo is, heb je God nog niet begrepen!
Nee, over dat soort aanpassingen heb ik het niet. Maar… we moeten ons wel bewust zijn dat ons taalgebruik vloeibaar, veranderlijk, ja zelfs vluchtig is. Diverse woorden raken in onbruik; even zoveel woorden veranderen van karakter of inhoud. Heb je ook al gemerkt dat er steeds minder woorden te bedenken zijn in onze taal die passend zijn bij de heiligheid van God? Met het uithollen van onze taal, holt ook de devootheid van de geloofstaal uit. Soms denk ik weleens: begrijpen de engelen ons nog wel, als ze ons horen spreken? Immers wij, de gemeente, hebben een boodschap voor hen!

Wat zijn wegen?

Nu terug naar de tekst. Het gaat over de wegen van de HEERE. Als de Bijbel spreekt over een pad, zoals in Psalm 119, dan gaat het over de weg die je aflegt door dit leven. Maar als we alleen al in het Oude Testament kijken naar hoe het woord weg of wegen wordt gebruikt, dan is dat heel divers.
Het wandelen in de wegen van de HEERE duidt erop dat het gaat over Zijn geboden, Zijn richtlijnen voor dit leven. Maar als het gaat over de wegen van een mens, dan is het de weg die hij aflegt door dit leven; geplaveid met voor- of tegenspoed. Maar net zo goed kan de lading van het woord gaan over je motieven, je beraadslagingen, je plannen en het doel dat je voor ogen hebt om te bereiken. Een figuurlijke weg dus, die tot jouw doel leidt.

Geopenbaard of verborgen?

Als de psalmist van Psalm 25 zingt: “HEERE! maak mij Uw wegen bekend, leer mij Uw paden”, dan gebruikt hij twee ogenschijnlijk dezelfde woorden, maar toch worden ze heel verschillend gebruikt in de Bijbel. Het eerste, vertaald door wegen, is figuurlijk, terwijl het tweede, vertaald door paden letterlijk een weg of pad bedoelt. Als het ware bidt hij: Help mij Uw wil en gebod te begrijpen en maak me duidelijk welk pad door dit leven daar bijhoort.
Dat is hebreeuws. In het grieks staat er in onze tekst voor wegen het woord hodos, dat enerzijds letterlijk weg, pad of straat betekent, maar ook de metaforische kant van gedragswijze, manier van denken, beslissen of voelen. Slechts één keer (in Jacobus 1:11) gebruikt het Nieuwe Testament het woord poreia, dat reis, tocht, onderneming of voornemen betekent.
In onze tekst gaat het dus over Gods manier van denken en beslissen. Misschien nog wel het meest dat laatste. Maar het een staat niet los van het ander. Nog even terug naar dat lied: Uw wegen zoeken altijd mijn geluk. Dát is precies wat dat lied wilde beklemtonen. De weg waarlangs is niet altijd duidelijk doordrenkt van dat principe; mijn levensweg kan hobbelig en gevaarlijk worden. Maar Gods manier van denken daarachter en de beslissingen die Hij voor me neemt zijn 100% gericht op mijn geluk. Dat zie ik niet altijd… maar dát is mijn probleem!

Gods mentaliteit

De zangers aan de glazen zee duiden Gods manier van denken met twee kernachtige woorden: rechtvaardig en ­waarachtig. Deze twee woorden kenmerken God in Zijn manier van handelen, denken en sturen. Dit lied kun je alleen goed meezingen, als je deze God ook werkelijk ként! Iemand die alleen maar – zoals we in de vorige overdenking zagen – een beeld van God heeft dat uit boekjes komt en niet uit ervaring, zal bij deze woorden heel andere associaties hebben. Sterker nog, die zal kritische vragen stellen bij deze woorden. Die heeft direct al een paar pijlen klaar liggen, die zijn gedrenkt in het gif van ons ‘ja-maar’.
Deze woorden moet je eens een tijdje overwegen, zoals je iets werkelijk wilt proeven, door het lang in je mond te houden en rustig af te wegen welke smaak of smaken je nu eigenlijk ervaart. Alleen zo komen we iets te weten over de ‘smaak’, het karakter, van Gods mentaliteit achter Zijn doen.

Waarachtig

Ik begin bij het laatste, want als we dát woord op de goede manier hebben leren proeven, kunnen we het eerste beter beoordelen.
Het woord waarachtig is niet alleen het ferme en klinisch en juridisch klinkende waar. Het is het totaal ontdaan zijn van elke vorm van schijn en onwaarheid. Het is het onlosmakelijke cement tussen dat wat je hoort of ziet en dat wat het ook werkelijk is. Daar zit geen enkele discrepantie tussen!
In de winkel kun je een aanbieding tegenkomen die suggereert dat je een ongelofelijke korting krijgt, maar in werkelijkheid kan dat nog best eens meevallen. De verpakking van artikelen staat vaak vol met schijnbare werkelijkheden. De beloften van reclame zijn nooit 100% dat wat ze zeggen te zijn. Daarom stellen artikelen en financiële meevallers ook zo vaak teleur. Maar zo is God niet!
Als je ergens woorden van Hem leest, neem ze tot op de komma en de punt serieus. Zo trad Jezus ook op. Er was wel vele dat mensen niet begrepen, maar nooit dat daar ook maar één onwaarachtigheid in. Integendeel!
Woorden met de toevoeging ‘-achtig’ hebben in ons taalgebruik vaak de lading van ‘het lijkt erop’. Een stof die roodachtig is, ziet er wel rood uit, maar is het niet helemaal. Iemand die schaapachtig kijkt, heeft een blik die lijkt op een schaap. Een volwassene die zich kinderachtig gedraagt, vertoont het gedrag van een kind (en dan in negatieve zin!). Maar als hier Gods wegen waarachtig zijn dan vertonen ze niet alleen kenmerken die dichtbij de waarheid komen, maar ze zijn voor 100% waar. Daarom zei Jezus: “Ik ben de waarheid”. Ik kan me vergissen, maar ik vermoed dat deze uitspraak van Jezus in directe verbinding staat met de woorden “Niemand heeft ooit God gezien… de Enige Die Hem heeft laten zien is de Zoon!” Als Jezus zegt dat Hij de Waarheid Zelf is, dan laat Hij daarmee ook zien Wie Zijn Vader is!
Paulus schrijft aan de Filippenzen: “Voorts, broeders, al wat waarachtig is, al wat eerlijk is, al wat rechtvaardig is, al wat rein is, al wat liefelijk is, al wat wel luidt, zo er enige deugd is, en zo er enige lof is, bedenkt datzelve!” Ten diepste roept hij op om te Zijn als Jezus… en daarmee dus passend bij God Zelf!
Is dit woord waarachtig voor jou ook een woord dat écht past bij God? Heb je Hem zo leren kennen en ben je het met me eens dat je God nooit kunt betrappen op dubbelhartigheid of onwaarachtigheid? Mensen proberen dat wel en rukken diverse Bijbelteksten uit hun verband, maar daartegen moet toch je hart in opstand komen, nietwaar? Het raakt je als mensen, atheïs of refo, dit doen, hè?

Rechtvaardig

Als we zo het karakter van God helderder hebben gekregen, kunnen we ook veel zuiverder nadenken over dat eerste woord rechtvaardig. Want als je geen warme relatie met de HEERE hebt, dan verval je al gauw in juridische termen.
Je kunt op een klinische manier spreken over Gods rechtvaardigheid spreken. Daar zit het doemscenario van theologiën over de uitverkiezing achter. Men kan zelfs zover gaan met zelfkastijding dat men het verloren gaan ziet als een eenswillendheid met Gods verwerping. Dan wordt je met je verdoeming – vanwege je halstarrige onbekeerlijke houding tegenover Gods welmenendheid – toch nog een vrome pief!
Maar zo werkt het niet! Gods rechtvaardigheid komt het allerheftigst tot uiting op Golgotha én aan de glazen zee. Gods toorn kent namelijk ook twee kanten. En nee, dat is geen onwaarachtigheid aan God, maar een diepere dimensie. God doet recht en Zijn toorn moet gestild, maar… dat betekent niet dat jij en ik die toorn moeten ondergaan.
Ik ben met je eens dat God had gezegd (en God de Zoon was daar ook bij!) tegen Adam en Eva: “… ten dage, als gij daarvan eet, zult gij den dood sterven.” En dat satan direct handig gebruik maakt van een in zijn verduivelde ogen motief van onwaarachtigheid: “Maar God weet, dat, ten dage als gij daarvan eet, zo zullen uw ogen geopend worden, en gij zult als God wezen, kennende het goed en het kwaad.” Weliswaar bleken satans woorden al bij de eerst hap een leugen. Maar het is ook waar dat de dreiging van God (blijkbaar was er in de staat der rechtheid ook al sprake van dreiging!) niet direct uitkwam, hoewel Hij dat had gezegd! Adam en Eva vielen niet direct dood, zoals Annanias en Safira.
Blijkbaar zat er achter Gods dreigende woorden al een plan van zaligheid. En God de Zoon had daar alles mee te maken. Die straf op de ongehoorzaamheid van Adam en Eva is gekomen! Maar niet toen Adam na een Methusalemachtig lang leven stierf. Zijn dood was niet de betaling. Dat gebeurde op Golgotha, waar God Zelf ten diepste stierf! De scheiding tussen God de Vader en God de Zoon was een onpeilbaar heftige kortsluiting door Gods opgespaarde toorn op de zonde.
Het woord dikaios voor rechtvaardig komt van dike dat alles te maken heeft met vonnis, rechtspraak, rechtsgeding en de straf die moet worden ondergaan. Gods rechtvaardigheid manifesteert zich langs de maatlat van Zijn wetten.
Als de wegen van de HEERE rechtvaardig zijn, dan zijn ze onberispelijk en vrij van elke vorm van schuld. Iemand die wordt omschreven als rechtvaardig, wordt ten diepste dus aangeduid als iemand die past bij God. Niet gelijkwaardig, maar een uitstraling heeft die passend is bij Wie God is!
Terecht geldt dat vooral en eigenlijk alleen maar van Christus! Hij was, zoals Adam had moeten zijn. En dus ook hoe ik moet zijn! Maar toch deinst God er niet voor terug om ook mensen het predikaat ‘rechtvaardig’ te geven! Lees maar wat Jacobus schrijft: “… de Schrift is vervuld geworden, die daar zegt: En Abraham geloofde God, en het is hem tot rechtvaardigheid gerekend, en hij is een vriend van God genaamd geweest.”
Jakobus spreekt hier Paulus in Romeinen 4:3 na. Hij koppelt het rechtvaardig zijn niet aan werken en uiterlijke dingen, maar aan het geloof. En geloof heeft alles te maken met een waarachtige duiding van God, door Zijn woorden serieus te nemen omdat ze uit een waarheidsprekende mond komen! Zie je hoe waarachtigheid en rechtvaardigheid aan elkaar verbonden worden door geloof?
De zangers aan de glazen zee konden dit lied zingen – en Gods wegen zó bezingen – omdat ze Hem geloofden op Zijn Woord. Geloven in God is goed, maar God geloven is beter… Denk daar maar eens over na. Mocht je het daar niet mee eens zijn: ik praat de Hebreeënbriefschrijver na: “Maar zonder geloof is het onmogelijk Gode te behagen. Want die tot God komt, moet geloven dat Hij is, en een Beloner is dergenen die Hem zoeken.” (Hebr. 11:6) Je moet Hem dus op Zijn Woord geloven!