De rondtrekkende Prediker

En Hij predikte in de synagogen van Galilea.

Lukas 4 : 44

Een initiatief van de Emmaüskerk in Amersfoort om te komen tot een goed gesprek; in ieder geval het overdenken waard; hoe zou jij het gesprek over Jezus in jouw gemeente kunnen vormgeven? Ik ben geen voorstander van een kerkcafé, maar … als een biertje écht zou helpen om tot een wezenlijk gesprek te komen, dan zou ik het zeker overwegen.

Dit jaar staat in het teken van Refo500: het vijfde eeuwfeest van de Reformatie; een half milennium! De tijd van de Reformatie heeft me altijd al geboeid. Het is lang geleden en toch heeft het impact tot op de huidige dag in onze eigen gemeenten. Hoe het met Luther in Wittenberg ging, weten we wel zo'n beetje. Maar hoe ging het in je eigen woonplaats?

Dat soort verhalen publiceert het RD momenteel met zekere regelmaat. Het is goed je er eens in te verdiepen. Dat maakt de Reformatie concreter voor jezelf, vandaag de dag. In Schoonhoven, de stad waar ik woon, veroorzaakte de toenmalige pastoor een reformerende beweging door zijn preken 'tegen de beelden'. Hij was ook betrokken bij de oprichting van de 'gemeente onder t cruys' in Ter Gou, een schuilkerk in de stad van kaas en stroopwafels, Gouda, die later de Sint Janskerk in gebruik zou nemen tot op de huidige dag. De Reformatie werd dus veroorzaakt en voortgezet door in eerste instantie de prediking. Het Woord werkte wat uit. Was dat in Galilea ook zo? Je voelt immers dat er een reformatie op stapel staat, als Jezus langstrekt, nietwaar?

Reformatie: preken in bestaande kerken

De Reformatie was geen beweging die heidenen wilde bekeren en bij de kerk trekken. Het was een herstelbeweging die aanvankelijk poogde de kerk van binnenuit gezond te maken (terug te brengen bij het Woord). Dat was de wens van Luther, evenals van Calvijn, Guido de Bres en al degenen die merkte dat de kerk ver van God en Zijn Evangelie vandaan was. Het lijkt 2017 wel, zou je soms denken. Er waarden allerlei spookbeelden over God rond, vandaag de dag, maar kennen de predikers en leidslieden God nog wel persoonlijk? En hoe zit het met de positie en persoon van Jezus Christus?
Met datzelfde probleem zat Jezus ook. Hij kende Zijn Vader als geen ander! Maar het beeld over Zijn Vader dat Hij bij mensen tegenkwam moet een schrikbeeld zijn geweest voor Hem. Mensen hadden van Gods wet iets gemaakt dat demonische vormen aannam, terwijl Gods dienst een liefdedienst behoorde te zijn! Hoe actueel. Als Jezus preekt, stellen de mensen van die vreemde vragen: "Waar haalt Hij toch zulke woorden vandaan?" Als je nou gewoon eens rustig in de Bijbel las, dan hoefde je niet zo verbaasd te zijn. Toen was dat misschien nog lastig; in de tijd van de Reformatie zelfs heel erg lastig; maar vandaag …?
De kerk in ons land – zeker de reformatorische kerken, die het zo goed kúnnen weten en dat ook menen te doen – is zeker aan een Réveil, een interne Reformatie, toe. Keihard en grondig. Geen nieuwe kerk maar herstel van de bestaande kerken. En stop maar even met dat quasi-eenheidsstreven. Laat de basis eerst maar eens eenduidig zijn over Jezus Christus en Die gekruisigd. Dan is er geen plaats voor vrijzinnigheid en voor super-calvinisme. Tongentaal, esotherie alsmede overbevindgelijkheid verdwijnen en maken plaats voor honger naar het pure Woord.

Zending: preken onder heidenen

Vandaag zag ik weer een presentatie van een enorm nieuw kerkgebouw. Daar moeten miljoenen mee gemoeid zijn gegaan. Geen kathedralen met bladgoud en beelden, maar hypermoderne Refo-theaters met duizende zitplaatsen en… een voorlezerskatheder, digitale psalmborden, een glazen doopschaal en een knielbank in stijl (opmerkelijk genoeg niet eens een avondmaalstafel! Dat is raar?!). Prachtig als je gemeente de spuigaten uitgroeit, maar… is dat ten koste van andere kerken en gemeenten of ten koste van de wereld? Dát is toch eigenlijk de opzet van de kerk, nietwaar?
Nou, daar zijn de meningen – zeker in behoudende kringen – erg verdeeld over. Vluchtelingen zijn vooral bedreigend (want het zijn niet allemaal reformatorische christenen die uit Syrië en Irak onze kant op waaien). En de stinkende zwerver van onder de brug in Katendrecht is in een doorsnee refo-gemeente niet erg welkom (of het moet zijn in een goed geventileerd bijzaaltje van het fonkelnieuwe en aan de normen van de tijd aangepaste kerkgebouw). Maar zijn onze zitplaatsen in de kerk wel zó gemaakt dat ze de buitenstaander een warm gevoel van welkom geven? Daarover preekte onze oud-predikant afgelopen zondagavond n.a.v. de ontvangst door Abraham van de drie 'vreemdelingen'. Ik ervaar nogal was wantrouwen bij sommigen in de gemeente, wanneer er 'nieuwe gezichten' in de dienst verschijnen die overwegen om zich bij de gemeente te voegen. Een bak koffie helpt soms voor een goed gesprek. En een goed gesprek helpt vaak die ander te 'kennen'. Elkaar kennen is het basisprincipe van gemeente-zijn. Hoe zou je immers zonder 'kennen' een band op kunnen bouwen?
Maar Jezus is niet uit op gemeenteopbouw in de breedte; Hij is in eerste instantie uit op verdieping en de kennis van Zijn Vader. Blijkbaar kenden al die 'kerkmensen' Zijn Vader niet meer. Daarom preekt Hij. Evangeliseert Hij. En legt Hij uit hoe en Wie Zijn Vader is. Gebeurt dat in jullie 'synagoge' ook? Preekt Jezus daar of de godsdienst? Jezus gaat niet met een boog om Galilea heen. Hij beperkt Zich niet tot de Biblebelt en enclaves waar ze nog van de oude stempel zijn. Hij geeft de aftrap van Zijn optreden te midden van het volk dat in duisternis zit. Zo was het geprofeteerd en precies zo voltrekt het zich.

En die heidenen dan? Ooit preekte ds. H. de Leede in Willige-Langerak, waar ik orgel speelde. Het ging over de kanaänesche vrouw bij de bron die met Jezus sprak. En de predikant meende dat zij Jezus' ogen opende voor Zijn roeping voor de heidenen. Dat vond ik raar; en vind ik nog steeds raar. Alsof Jezus niet wist wat Zijn roeping was? Hier in onze tekst blijkt wel heel duidelijk dat Hij wist wat Zijn roeping was. Hij moest het verbondsvolk weer terugbrengen bij Zijn Vader.
En die heidenen dan? In Abraham – lees het verbondsvolk – zouden alle volken worden gezegend. Hún levensstijl en levenswandel zou wervend werken voor de heidenvolken. Zij moesten laten zien dat God er wel een verbondsvolk op na hield, maar dat Hij Zich niet beperkte tot dat volk. Wel wilde Hij hen inplanten; en dat heeft Hij ook gedaan. Maar… Israël liet zijn taak liggen.
En die heidenen dan? Toen schakelde God dienstknechten in, zoals Paulus. Een op-en-top-Jood: hij moest heiden-apostel worden. Immers hij kon als geen ander doen wat zijn volk verzaakte. Hij had Jezus post-hemelvaart ontmoet en kénde God vanuit Zijn Woord. Dat Woord mocht hij meenemen op zijn zendingsreizen. Niet zijn rituelen, zijn dogmatiek, maar het Evangelie. De handbagage had hij bij zich en hij moest op zoek gaan naar een ingang bij de heidenen.
Dat klinkt inderdaad niet als een 'goed geventileerd bijzaaltje in de kerk' of een 'wantrouwig observeren van nieuwkomers', maar een intensief zoeken naar ingang bij die ander(en). In de synagog van Antiochië, in de synagoge van Efeze, maar even goed op de gebedsplaats bij het water in Filippi en in de sportschool van Tyrannus van Efeze. Of wat dacht je van het Katendrecht van Korinthe? En welke ingang kun jij vinden in je gemeente van Elspeet, Genemuiden, Rijssen, Waarder, Vlissingen, Sint Philipsland, Barendrecht en Kootwijkerbroek? Om er zo maar een paar te roepen. De heidenen zitten niet enkel op de wallen in Amsterdam of in de achterstandswijken van Rotterdam. Ze zitten misschien wel naast je in de kerk. Immers – naast het feit dat wij hier in het westen allemaal heidenen (niet-Joden) zijn – elke kerkganger die God niet tot zijn of haar Vader heeft is een heiden, een buitenstaander, verstoken van de Wijnstok Jezus?