Wie is Hij voor jou?

Lijdenstijd 2019 - Bezinning VIII

… Ik …
Psalm 40 : 8a

Vanmorgen hoorde ik de cantate ‘Du wahrer Gott und Davids Sohn’ (BWV 23) van Johann Sebastiaan Bach, die me direct bij deze tekst bracht… sterker nog: dit ene woord: ‘Ik’. Google-vertaler maakt van die titel: “Je bent een echte God en Davids zoon” Ik zocht op internet naar informatie over deze cantate en vond die op https://eduardvh.home.xs4all.nl/BWV/23.html Kijk er ook maar eens en lees de toelichting rustig door. Deze dingen spraken me aan:
“Cantate 23 sluit aan bij het tweede gedeelte van de voor Zondag Estomihi voorgeschreven evangelietekst (Lucas 18: 35-43): een blinde bedelaar spreekt Jezus op Zijn weg naar Jeruzalem aan met de woorden ‘Jezus, zoon van David, ontferm U over mij’, waarop Jezus zijn blindheid geneest: ‘uw geloof heeft u gered’. Het cantatelibretto gaat niet in op de genezing, maar op het ­godsvertrouwen dat spreekt uit de aanroep “ontferm U over mij”; de gelovige identificeert zich met de blinde.”
“In de hobo’s en eerste violen horen we in lange noten de melodie van het passielied Christe, du Lamm Gottes, die in het slotkoor zal terugkeren en waarvan de tekst zijn publiek onmiddellijk zal zijn te binnen geschoten. Het recitatief krijgt daardoor een tweede dimensie: het door de tenor persoonlijke Erbarm dich van de blinde wordt gecombineerd met het institutionele Erbarm dich van de christelijke gemeente.”
“De blindheid uit het tenorrecitatief wordt - als metafoor voor ongeloof - vervolgd in de aan Psalm 145:15 ontleende tekst Aller Augen warten auf dich, waarnaar ook de woorden die meinen, sie en denselben terugverwijzen.”
“… Bach voegde nog een imposant slot toe … van het koraal Christe, du Lamm Gottes, Luthers (1526) verduitsing van Agnus Dei (...) De tekst heeft drie ­coupletten, steeds beginnend met Christe, du Lamm Gottes, der du trägst die Sünd der Welt, twee keer gevolgd door erbarm dich unser en de laatste keer door gib uns dein’ Frieden.”
Waar de tekst zichzelf in de drie coupletten herhaalt, verschilt evenwel de muziek; de enige constante is de koraalmelodie, die steeds in identieke lange noten in de sopraan te horen is. Door de vocale en instrumentale begeleiding verliest de sfeer allengs iets van de drukkende schuldenlast, die al in de ­instrumentale inleiding wordt opgeroepen door zware akkoorden van strijkers en een snikkend motief van de twee hobo’s. […]
De vocalisten begeleiden levendiger en polyfoon, terwijl de hobo’s en daarna de eerste viool de koraalmelodie van de sopranen in een driestemmige canon volgen, een halve resp. één maat later; de overige strijkers gaan colla parte met de zangers. In de tussenspelen imiteren de hobo´s elkaar in een monter vier-notenmotiefje op basis van Erbarm dich unser. Met een syncopisch motief verluchtigen zij de sfeer in het afsluitende couplet nog verder, terwijl de vocaal begeleidende stemmen steeds vrijer en complexer worden.
Bach componeerde dit majestueuze stuk oorspronkelijk waarschijnlijk te Weimar, als onderdeel van een ons verder niet bekende passie die hij op Goede Vrijdag 1717 te Gotha uitvoerde. Hij hergebruikte het twee jaar later als slotkoraal in de tweede versie van zijn Johannes-Passion, waaruit hij het later weer verwijderde; uit deze Weimarer passie stamt ook de grote koraalbewerking O Mensch, bewein dein Sünde groß, die via de Johannes-Passion (2e versie) in de Matthäus-Passion terechtkwam.”

Bij de laatste Passion stond dat stuk klem voor de pauze, maar bij de Johannes Passion (versie 1725), die ik onlangs met mijn zoon Kees bezocht in Amstelveen, zette Bach daarmee juist ín; en dat was super indrukwekkend!
Zondag Estomihi valt tussen 1 en 6 januari; dus al vroeg ik het jaar – zeg maar klem na Kerst – wordt met deze tekst ‘U bent waarlijk God en Davids Zoon’ het besef gewekt Wie Jezus was. Toen de Zoon met de Vader sprak, waren wij daar nog niet bij. Maar nu de Vader heeft gesproken door de Zoon wordt van ons wel een antwoord verwacht: “Wie is Hij voor jou?” En Wie is Hij voor jou, als je je identificeert met die blinde man? Blind – metafoor voor ongeloof – langs de weg naar de eeuwigheid. Die blinde riep: “Jezus, Gij Zone Davids, ontferm U mijner!” Voorbijgangers bestraften hem en zeiden: “Houd toch je mond! Dacht je nou dat Hij aandacht voor jou heeft?” Maar hij riep des te harder: “Zone Davids, ontferm U mijner!” Toch vraagt Jezus: “Wat wil je van Mij?” Hij wilde ziende worden. Om Jezus te zien? Om vroom te kunnen leven? Het staat er niet. Hij klaagde simpelweg zijn nood en liet zich niet het zwijgen opleggen tot Jezus hem hoorde. Jezus… Wie is Hij voor jou?