Wat is waarheid?

"Namelijk den Geest der waarheid, Welken de wereld niet kan ontvangen, want zij ziet Hem niet en kent Hem niet; maar gij kent Hem, want Hij blijft bij ulieden en zal in u zijn."

Johannes 14 : 17

'De Geest der waarheid' is misschien een bekende term, maar wat houdt dat in? Wat is waarheid? Is waarheid wel iets om voor te strijden en zo ja hoe dan? Ons menselijk rechtvaardigheidsgevoel is nog wat anders dan 'de waarheid' van de Geest!

Andere Trooster? Andere Trooster? Het moet die discipelen even geduizeld hebben, als ze het al allemaal konden bevatten wat Jezus vertelde. Het was allemaal zo overrompelend, zo onverwacht en zo tegengesteld aan hun verwachtingen. Ze voelden aan dat ze Jezus gingen kwijtraken. Hoe? Waar? Wanneer? Geen idee. Maar nu leek Hij het allemaal wat te nuanceren. Hij zou tóch bij hen blijven in de vorm van een 'andere Trooster'. Wat betekent dat allemaal?

Jezus gaat die 'andere Trooster' uittekenen en in onze dagtekst tekent hij er twee aspecten van: wat die Trooster is en waar Hij Zich bevindt. Nu zal die kennis van deze Trooster op verzet stuiten in de wereld. Maar daarover hoeven ze zich niet te verbazen. Jezus legt het allemaal uit.

Trooster II: Geest der waarheid

Jezus noemt deze 'andere Trooster' de Geest der waarheid. Hij gebruikt daarbij het woord 'namelijk', als zou die naam herkenning oproepen. Zou dat zo zijn geweest? Kijk, ik vind het mooi dat de Statenvertalers in de Kanttekeningen wat uitleg geven, maar dat geeft geen antwoord op de vraag of de discipelen ook zo hebben opgevat. In de Kanttekeningen kun je lezen: "Zo wordt de Heilige Geest genaamd omdat Hij de waarheid der zaligmakende leer openbaart, leert en in de harten der uitverkorenen verzegelt." Maar als ik tegen Filippus of Jakobus zou zeggen, op dat moment: "Oh, joh, weet je waarom deze Trooster zo wordt genoemd? Hij openbaart de waarheid van de zaligmakende leer, weet je wel?", dan zou hij me denk ik erg vaag hebben aangekeken. "Geen idee waar jij het over hebt."
Ter illustratie van onze vooringenomen houding: lees dit artikel eens. Ik zeg niet: wat deze Messiasbelijdende Jood zegt kun je klakkeloos accepteren, maar snap je dat ons jargon soms wezensvreemd is aan dat van de Joden, zelfs de Messiasbelijdende Joden? Eén citaat uit dat artikel, het begin:

Onlangs kreeg ik een mailtje van een volstrekt onbekende meneer met de boodschap: “Wat ik jullie kan meegeven is wandel in de Geest van waarheid (Romeinen 8:1-10, 2 Tim 1:14) het is aan ons toevertrouwd!!!!!! en verdraag elkaar in liefde ongeacht je ras of wat dan ook. Dus ontvangt de Geest en laat je ook door de Geest vullen zodat we God kunnen begrijpen.” Als reactie hierop schreef ik hem het volgende: “Ik ben heel blij dat u nadrukkelijk wijst op Romeinen 8:1-10. Maar begrijpt u wel wat daar staat? Daar staat namelijk dat een ieder die zich aan G'ds wet onderwerpt, dus wie de Tora naleeft, vervult is met de Heilige Geest. Maar wie denkt dat hij vrij is van de wet en derhalve de zondag viert in plaats van de heilige Shabat en varkensvlees eet wat een gruwel is in G's ogen, die doet zijn eigen zin en onderwerpt zich derhalve niet aan G'ds wet. Zo iemand is dus nog in het vlees en niet in de Geest. Een christen die wel in G'ds Zoon gelooft, maar G'ds wet niet gehoorzaamt, kan dus nooit vervult zijn met de Heilige Geest. Beseft u dat wel???

Wat ik ermee wil zeggen is dit: als wij het woord 'waarheid' in de mond nemen, vullen we dat zo vaak en zo graag in op onze manier. Maar checken we nog of dat correspondeert met wat Jezus bijvoorbeeld hier bedoelt? (Dat geldt overigens ook voor deze zich Messiasbelijdende Jood noemende persoon!) Waar richt die Geest Zich op?

Trooster II: alleen voor jullie

Ook zo'n inclusief, of moet ik zeggen 'exclusief', woord. De wereld, dat is duidelijk, snapt niets van deze Geest. En van Zijn werk nog minder. Heeft er niets mee; het is allemaal te zweverig. Maar snappen wij protestanten het wel? Als Jezus tegen Zijn Joodse discipelen zegt: "De wereld kan deze Geest niet ontvangen, want zij ziet en kent Hem niet; maar jullie kennen Hem wel!", dan richt Hij zich tot Joden. Zijn echte volgelingen – zittend daar op dat moment aan de Pesachmaaltijd – verstaan onder 'Geest der waarheid' vrees ik iets heel anders dan wij door de eeuwen heen zijn gaan doen. Waarheid is een twistappel geworden in de kerk. Maar voor de Jood was het buiten kijf: Wat God Zelf zegt is waarheid. En wat mensen ervan maken is een interpretatie die altijd onderhevig is aan gebrek en kokervisie. We kunnen talloze preken houden over wat Gods Geest doet (in de waarheid leiden), maar als we die waarheid met menselijke visies of verwrongen bijbelse visies samenstellen en invullen, dan heeft dat niets met de Geest te maken; dan spreken we terecht over dode ortodoxie. Wie wil weten wat 'de Geest der waarheid' doet en zegt, moet dus terug naar wat die eerste discipelen, de apostelen, er van geleerd en er over gezegd hebben. Als exclusief zij wisten waar het over ging, dan moeten zij aan het woord komen, want Jezus heeft hen aangewezen om Zijn Woord te prediken en uit te leggen!

Trooster II: altijd in jullie

Naast het feit dat de Geest Jezus' afwezigheid compenseert (in ruime mate) zal Hij ook nog eens 'altijd in hen blijven'. Daar zit het woord 'hemelvaart' of 'scheiden' niet meer bij. In Zijn Geest is Jezus nu voortaan volledig, volkomen en voltijds aanwezig bij Zijn jongeren. Die Geest zal dus iets met die waarheid gaan doen. Hij zal het uiteenzetten, verdiepen, doen oplichten, laten leven en zo helder voor hen maken dat zij er mee uit de voeten kunnen, als ze aan het werk gaan in het zendings- en evangelisatiewerk van de Kerk. De apostelen zijn nu inmiddels overleden, maar diezelfde Geest is er nog steeds en Hij doet Zijn werk onafgebroken en onaangepast. Dus weer die vraag: als Hij 'Geest der waarheid' is, wat deed Hij toen en wat doet Hij nu? Pilatus zei "Wat is waarheid?" om zich ervan af te maken. Hij haalde zijn schouders erover op en inderdaad had hij er niks mee. Maar wat verstaan wij onder waarheid? En hebben we het dan nog steeds over hetzelfde als waar Jezus het over had? Als wij bepaalde aspecten uit de Bijbel verheffen tot de waarheid en wij claimen daarmee de Heilige Geest, doen we dan die waarheid van Jezus recht? Denk daar voor vandaag maar eens over na.