Is de prediking vanaf jullie kansel controversieel?

"En in de synagoge was een mens, hebbende een geest eens onreinen duivels,
en riep uit met grote stem, zeggende: Laat af, wat hebben wij met U te doen, Gij Jezus Nazaréner?"

Lukas 4 : 33-34a

"Und er ist dennoch Gottes Sohn", 1927, Sacha Schneider. Sacha schilderde deze overwinning van Christus op de satan tweemaal. De eerste heette 'Es ist vollbracht' uit 1896. Maar deze versie uit 1927 ziet er het meest definitief uit.

Heb je dat weleens meegemaakt: 2 dominees in 1 dienst? Ik wel; tweemaal. De eerste keer was de trouwdienst van mijn zus en zwager die werd geleid door ds. H. Harkema jr. en de zegen werd gegeven door zijn vader, ds. H. Harkema sr. De tweede keer dat ik het meemaakte was toen onze eerste predikant (in de HHG van Stolwijk), ds. W.J.C. van Blijderveen, werd bevestigd door zijn leraar ds. R. van Kooten en bevestigd door ds. Joh. Post bij wie hij zijn vicariaat deed. In beide gevallen was er geen sprake van tegenstrijdige boodschappen of tegenstrijdige belangen. Gode zij dank niet.

In de tekst van vandaag is dat er wel. Jezus preekt overgoten door de Heilige Geest, maar er staat iemand op die gedreven wordt door een totaal andere en tegenstrevende geest uit de afgrond. Twee predikers en twee geesten. Je zal het maar hebben in je gemeente. Ik ga daar toch een paar praktische lijnen uit trekken; maar laten we eerst kijken wat er gebeurt.

Controversiële predikers

In de synagoge van Kapernaüm gebeurt iets, juist nadat de mensen constateerden dat Jezus zo geheel anders preekte dan de farizeeën. Dat was al een heftig getuigenis op zich. Maar satan was er niet gerust op dat de mensen de kant van de farizeeën – en dus zijn kant – kozen. Daarom stuurde hij een tegenreactie de kerkzaal in. Die had er waarschijnlijk al die tijd al gezeten en had zich blijkbaar rustig gehouden. In ieder geval was hij de mensen niet bijzonder opgevallen.
Maar nu de commotie en het gemurmel ontstaan, wordt er iets in zijn binnenste geactiveerd. Hij komt als een soort robot van satan in actie en begint niet te krijsen of extreem gek te doen, maar… te preken! Hoewel… ik kan niet helemaal hard maken hoe het heeft geklonken. Er moet wel iets van angst in die woorden hebben doorgeklonken: "Hou op! Ga weg! Wat hebben we met jou te doen, Jezus uit Nazareth?!"
Dat gaat een stap verder dan het "ze zijn vol zoete wijn" op de eerste Pinksterdag. Maar is minstens zo fnuikend voor Gods Koninkrijk. Twee preken in één dienst met een totaal tegenstrijdige boodschap. Dat is met recht controversieel; en controversieel is niet veelzijdig (dus postitief), maar afbrekend (en dus negatief). Direct houden mensen de adem in en voelen haarfijn aan dat het nu erop of eronder is. Wat is waarheid?
Het probleem van elkaar tegensprekende preken vanaf 1 kansel is dat je de gemeente niet werkelijk bouwt. Er moet duidelijkheid worden geschapen. Het evangelie kan geen onduidelijkheid velen. Het Woord is krachtig en dient daarom ook helder gepredikt te worden. Dogmatiek is daarbij soms een danig probleem voor de evangeliebediening; de zogenaamde bevindingen die de prediker op de klank af citeert van anderen vormen niet minder problemen! Sommige predikers hebben dat controversiële zelfs in 1 preek zitten en breken met het een het ander weer af. Dan houd je een lege huls over! Ouderlingen moeten daarom toezien op de prediking, of die conform het Woord is en of de preken elkaar niet tegenspreken. En… ook ingrijpen! Een zich niet-kind-van-God-noemend gemeentelid vond dat juist een verrijking: zo hoor je enerzijds hoe onmogelijk het zaligworden is en aan de andere kant hoe ruim de HEERE is in Zijn nodiging; aan Hem ligt het dan dus niet. Dat klinkt aardig, maar wat een waanzin is dat?! Stuurt Jezus zó Zijn discipelen de wereld in? Waarom wil je dat in de 21e eeuw dan wel zo?

Verwarrende verschillen

Ik heb me verbaasd over die toevoeging 'onreine' bij 'duivel'. Alsof er ook nog reine duivelen kunnen zijn. Ik wenste wel dat alle mensen zo zwart-wit konden denken en zien! Het verwarrende in de kerk is dat er teveel mensen zijn die nog van het goede van de mens uitgaan. Dat kom je kerkbreed tegen, maar vooral bij de uitersten. In die zin, dat men wel schismatiseert, maar tegelijk naar eigen volk heel welwillend is; hoe doods die ander ook kan zijn.
Als de prediking niet met macht is, moeten we op onze qui-vive zijn! Als er wel wordt gesproken over de 'inwachting van de Heilige Geest', maar geen elke glimp van die Geest wordt opgevangen (zelfs niet concreet verwacht wordt in het verdere van de preek), dan kun je terecht vragen of we hier wel te maken hebben met écht stichtende prediking.
Als de prediker klanken uitstoot (als was het een reformatorische tongentaal) die binnen een bepaalde groepering herkenning en waardering oproept (omdat die klanken lekker vertrouwd zijn), kun je je afvragen of we te maken hebben met de uitbreiding van Gods Koninkrijk of met die van de kapel van satan. Want laat ik er maar direct duidelijk over zijn: als God Zijn Kerk bouwt, bouwt de satan zich suf aan zijn eigen kapel die bijna op instorten staat! En dát bouwen gaat een stuk fanatieker en heftiger dan de bouw van Gods Koninkrijk. Ik zeg niet dat hij beter bouwt; dat allerminst. Maar wel met meer toegenegenheid, passie en zinderende drang. En hij schuwt niet om Gods Woord op de klank af te citeren; hij schuwt zelfs niet om Gods Zoon het zwijgen op te leggen in de preek, ja, Hem te verzwijgen in de preek. Dus als Jezus niet aan bod komt in de preek… wat gebeurt er dan wel?
Als er bevindelijke tongentaal wordt gebezigd over wat een mens allemaal niet of juist wel is, maar we leren God niet beter kennen… wat gebeurt er dan wel? Als het Evangelie niet mag worden aangeboden, omdat de prediker vreest dat hij de parels aan varkens zou kunnen uitreiken… wat gebeurt er dan wel?

Slecht luisteren

Veel mensen horen die verschillen niet en dat is een superlastige zaak in de gemeente. Mensen hóren de verschillen in de prediking maar heel slecht of helemaal niet. Soms vraag je je af: wat heb je dan wél gehoord? Heb je het Woord er wel naast gelegd. Heb je werkelijk niets raars gehoord? Waarom heb je je niet afgevraagd waarom de predikant het zó zei en op die manier inkleedde? Het lijkt soms wel dat er een kleed van dorheid, doofheid en doodsheid over de gemeente ligt. We komen niet verder dan de klanken. Maar wat werd er niet écht gezegd? Positief en negatief, hoor!
De boodschap in Kapernaüm was superduidelijk en kraak helder. Ik zou wel willen weten wat de mensen van die haatprediker van satan vonden. Wat deed dát woord met hen? Vertolkte hij misschien iets van hun eigen eerste indruk? We zullen het nooit weten, omdat Jezus gaat ingrijpen en de mensen enkel met Jezus’ ingrijpen naar huis gaan. Het gesprek van de dag is Jezus' machtswoord. Dat is natuurlijk maar goed ook; hoewel…
Ik zou soms toch echt weleens per zin willen weten wat de woorden van de preek uitwerken in de harten van de mensen afzonderlijk. Kunnen we niet eens spreek- en denkwolkjes boven ieders hoofd zichtbaar maken? Tja, dan zou de dominee ook kunnen zien wat ik denk; maar maakt dat echt zoveel uit? Want God heeft geen denk- en spreekwolkjes nodig. Nog voor we roepen antwoordt Hij al. Hij kent onze nieren. Luisteren we daarom in de volle bewustheid dat we luisteren voor Zijn aangezicht? Dat kan dan niet door slecht luisteren! Maar intensief, betrokken, levend en krachtig!