Als mensen op wie je vertrouwde een dolk in je rug steken

Al uw bondgenoten hebben u tot aan de landpale uitgeleid;
uw vredegenoten hebben u bedrogen, zij hebben u overmocht;
die uw brood eten, zullen een gezwel onder u zetten;
er is geen verstand in hem.

Obadja : 7

Er is niets zo min als wanneer makkers met wie je samenwerkte, je opeens in de steek laten. Ik heb dat in de aanloop naar 2004 (de vorming van de PKN) gemerkt. Nu moet ik zeggen dat het vertrouwen op vrienden ook niet altijd een goede zaak is. Je moet vooral vertrouwen op de HEERE en op de intuïtie en rationele ervaring die Hij geeft. Maar intermenselijk mag er in de christelijke gemeente toch sprake zijn van vertrouwen. Doe wat je belooft en verwacht dat ook van anderen met wie je samen op trekt.

Visie

Helaas heb ik de laatste jaren geconstateerd dat dat, tot in de kerk toe, nogal eens ontbreekt! Mijn ervaring is dat tot in de kerk toe mensen voorkomen die soms tweede agenda's hanteren en met je mee doen voor zover het past in hun eigen motief. Soms zeggen ze iets braafs, maar spreken ze niet uit wat het motief daar achter is. En afgaan op een gegeven woord blijkt dan toch voor tweeërlei uitleg vatbaar. Meermalen is zo'n 'misverstand' uit de weggeruimd en moest ik toch uitgaan van de goede bedoelingen; maar wanneer opnieuw conflicten over gegeven woorden ontstaan, brokkelt het vertrouwen af en zet zich om in een lijn los van de anderen.
De hele situatie maakte dat ik nog meer een zelfstandig denker werd en allergisch werd voor groepsdenkers. Dus de ervaring van het ontbreken aan vertrouwen maakt me niet zo zeer kopschuw, maar heeft me wel geleerd dat je zelfstandig sneller bij je doel komt dan met een logge groep van mensen die aan hun eenduidige woorden geheel verschillende daden paart en waarin afwijkende motieven op de achtergrond blijken te spelen.
Natuurlijk weet ik dat dit haaks staat op het gemeenschapsdenken dat eigenlijk bij de christelijke gemeente zo moeten horen. Maar we leven in de eindtijd, waarin de liefde verkilt en groepsdruk verstikkend kan gaan werken. Teveel mensen binnen de kerk zijn daar gevoelig voor en doen de dingen omdat anderen dat van hen verwachten. Burnouts zijn niet van lucht en frustraties stapelen zich op. We hobbelen verder op paden die we eigenlijk niet hadden willen inslaan en onze kinderen merken dat; die maken hun eigen keuzes!
Met een heldere visie voor de zaak van Christus uitkomen, met de vinger bij de teksten in de Bijbel, is blijkbaar een zaak van fiere eenlingen. En was dat eigenlijk in het verleden ook niet zo? Denk aan Bijbelfiguren als Jozef, Samuël en Johannes de Doper; aan reformatoren als Johannes Calvijn en Maarten Luther; aan theologen als Hendrik Huslij Viervant, Hermann Friedrich Kohlbrugge en zelfs een modern roomse theoloog als Antoine Bodar; aan verzetsstrijders als Willem van Oranje en Johannes Post.
Als eenling kun je, zonder compromissen met andersdenkenden, staan voor een heldere en zuivere visie. Wanneer je dat echter eerst moet afstemmen met kritische andersdenkenden (die ook nog eens een heel andere kant uit denken, of liever platgetreden paden willen bewandelen) in je gemeente, wordt het een afgeroomd en smakeloos betoog en mist het de fierheid van Petrus die op Jezus' commando over boord durft te stappen en onverschrokken de golven betreedt.

Verbond

Dat doet niets af van het feit dat je een verbond mag sluiten om iets gezamenlijks te ondernemen. Je hebt in het dagelijks leven op zich mensen nodig. Al ben ik er wel achter dat eendracht echt niet altijd macht maakt; om het simpele feit dat macht nergens toe leidt, dan enkel voor de korte termijn. Na jouw machtsperiode zal zich de tegenmacht hergroeperen en jou weer onderdrukken. Dat blijft een cirkel niet nooit heilzaam doorbroken kan worden.

Om een voorbeeld uit de Bijbel te geven over een verbond dat 'eendracht' en 'veiligheid' tot doel had, het volgende. Toen Abraham in het Beloofde Land zijn tenten opsloeg bij de eikenbossen van de clan van Mamre, sloot hij een verbond met hem en enkele andere heidense clans die daar woonden: Mamre, den Amoriet, broeder van Eskol, en broeder van Aner. Samen met hen is hij Kedor-Laomer achterna gegaan die Lot en de inwoners van Sodom hadden gekidnapt. Zij worden de 'bondgenoten' van Abram genoemd! Later zou hij van Efron, die daar vlakbij woonde, een stuk land kopen om er Sara te begraven (Machpela). Die plek daar bij Mamre was ook de plek waar de HEERE hem, samen met twee engelen, opzocht en Zijn verbond bevestigde door te beloven dat Izak zou worden geboren.

Wel, wat opa Abraham deed, deed Ezau ook. En diens nazaten eveneens. Ze waren echter zelfstandig, autonoom en zelfs anarchistisch. Ze maakten hun eigen veiligheid, hoog in de bergen. Waanden zich onaantastbaar, maar… sloten toch ook verbonden met omringende volgen, om sterk te staan bij eventuele grotere gevaren.

Verraad

Maar als je in termen van macht denkt en binnen die context bondgenoten zoekt, er zelfs een verbond mee sluit (dus tot de daad van verbinden komt), is het interessant om te zien wat voor figuren in dat verbond worden betrokken. Zijn dat meelopers met jou of zijn dat eveneens anarchistische solisten die niemand boven zich dulden (en zij die naast je staan, staan op zijn minst schuin ONDER je)?
Als we de dagtekst bekijken dan geldt voor Edom dat hij bondgenoten heeft getroffen die op zijn minst GEEN meelopers waren. Het waren zelfstandige types, maar blijkbaar dus ook types zoals ik aan het begin schreef: met een dubbele agenda of op zeker ook met een 'eigen' motief.
Edom had macht in zichzelf, ogenschijnlijk. Maar bouwde die macht uit middels het verbond met omringende clans. Zo leek het wel een wereldmacht zoals Rusland vandaag de dag. Een ogenschijnlijke grootmacht, die echter is opgedeeld in staten die in zichzelf niet identiek zijn. Het is van belang wie er aan het grote roer staat (de grote Roerganger, zoals Poetin en zijn voorgangers werden/worden genoemd) en hoe groot diens autoritaire macht is.
Zo gaat dat blijkbaar in de wereld, waarin macht de lijm vormt binnen een samenleving. Macht is een keiharde lijmsoort die bij daling van de temperatuur opeens bros blijkt te zijn. En dat is wat er bij Edom gaat gebeuren. Niet als een natuurlijk en logisch proces, maar getuige de tekst en de context juist een proces waarin God de hand heeft. Hij laat de bondgenoten van Edom opeens hun eigen pad trekken en daarmee steken ze Edom een dolk in de rug. Het verbond blijkt een rietstaf te zijn waarop je leunt, maar bij het breken van de staf schiet de scherpe schacht dwars door je hand. Auw!
Je bondgenoten lopen een stukje mee met je, tot aan hun (lands)grens en dan keren ze zich opeens om en vervolgen hun eigen pad. Je 'vredegenoten' blijken dus niet betrouwbaar; ze hebben je bedrogen en weten van de prins geen kwaad. En juist diegenen die 'jouw brood aten' (uit je hand aten) blijken te fungeren als een gezwel, een kankerachtige ziekte die opeens de kop opsteekt en je hele leven op zijn kop zet.

Even moest ik denken aan de Heere Jezus, over Wie David profetisch zingt in Psalm 41 vers 10: "Zelfs de man mijns vredes, op welken ik vertrouwde, die mijn brood at, heeft de verzenen tegen mij grotelijks verheven." Dat sloeg natuurlijk op Judas, die je op zich ook 'vredegenoot' kon noemen, maar de onvrede koos; die ging voor rijkdom op de korte termijn en daar hinderde Jezus hem nogal in! Vandaar die aversie. De Kanttekeningen merken bij 'de man des vredes' dan ook aan: "Dat is, mijn vredegenoot, bondgenoot, met wien ik in vrede leefde." Opmerkelijke link met onze tekst! Hier blijkt Judas dus op gelijke hoogte te staan met de Edomiet Herodes.

"Er is geen verstand in hem"; in Edom wel te verstaan! Het verstand ontbreekt hem om die ziekte aan te pakken. Hij wordt door God in één klap afhankelijk gemaakt. En dat is voor Edomieten geen prettig gevoel! Voor jou en mij wel? Is dat misschien van Gods wege de dolk in de rug? Die zag je niet aankomen, maar het is vooral de vraag: wat doe je nu? Buig je of recht je je rug… met dolk en al?!